Je kunt een hoop kostbare tijd verspillen met het najagen van geluk. Is het niet veel makkelijker om gewoon een pilletje te slikken?

Googel op termen als ‘gelukshormoon’ of ‘geluksstofje’ en de neurotransmitters en hormonen vliegen je om de oren. Endorfine, serotonine, dopamine, oxytocine, adrenaline. Er zijn minstens zeven stofjes die nauw betrokken zijn bij een positieve stemming. Endorfine, een van de bekendste geluksboodschappers, is een opiumachtige stof – zoals morfine en heroïne – maar helemaal door ons eigen lichaam gefabriceerd. Er komt geen papaverbol aan te pas.

Vreemd genoeg houden endocrinologen – hormoonspecialisten – zich nauwelijks bezig met dit lichaamseigen opiaat. Om dat te illustreren, pakt Peter Klaren, dierfysioloog en docent endocrinologie, het handboek Harrison’s Endocrinology erbij. ‘Kijk, op slechts zeven van de zeshonderd pagina’s komt het trefwoord endorfine aan bod. Eén keer nota bene in een soort inhoudsopgave.’

En dat terwijl de stof al miljoenen jaren bestaat. ‘We delen een verre gemeenschappelijke voorouder met de eerste gewervelde dieren, de vissen. De hormonen die in ons lichaam voorkomen, waren al aanwezig in vissen. We weten dat vissen persoonlijkheden kunnen hebben en stress en pijn kunnen ervaren. Vissen hebben ook hersenen en endorfine. Dus stel dat je endorfine een geluksstofje zou noemen, dan is het aannemelijk dat vissen ook gelukkig kunnen zijn.’

Maar vissen hadden nog geen drank en drugs om hun hormonen lekker aan het werk te zetten, zoals lsd, cannabis of xtc. Hoogleraar Klinische farmacologie Kees Kramers denkt dat dit soort geestverruimende middelen het effectiefst zijn als het gaat om het opwekken van een euforisch gevoel. De werkzame stof in xtc is 3,4- methyleendioxymethamfetamine (kortweg: MDMA). Zodra MDMA de hersenen bereikt, zorgt het ervoor dat de zenuwen serotonine afgeven. Allereerst is er dan een gevoel van liefde en verbondenheid met de omgeving. Daarnaast is er een speedachtig effect dat ervoor zorgt dat je de hele nacht door kunt dansen.

Tekst gaat door onder de afbeelding

Xtc heeft een dag later al niet meer hetzelfde effect, maar morfine zou je best een weekje tot je kunnen nemen, zegt Kramers. ‘Waarom niet? Er zijn zo veel mensen die elke dag medicijnen slikken.’ Neem de gebruikers van antidepressiva. Volgens de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) zijn dat er in Nederland rond de 1,1 miljoen. Bijna alle antidepressiva remmen de opname van serotonine in het brein. Met als effect dat het hormoon langer in de hersenen rondcirkelt en zo het welzijn beïnvloedt. ‘Blijkbaar doet het iets met de stemming. Maar ik heb mensen nooit horen zeggen dat ze zich er ook gelukkiger door voelen.’

Genotsmiddelen die een gevoel van euforie oproepen, zoals xtc en cannabis, zouden volgens de gebruikers wel degelijk ook een geluksgevoel opwekken. Nadeel is dat je je slechter voelt als je er weer mee ophoudt. En zelfs al zou je ze elke dag nemen, dan roepen de meeste drugs na verloop van tijd niet meer hetzelfde geluksgevoel op, zegt Kramers. ‘Ik heb een patiënt gehad die jarenlang elke middag heroïne gebruikte, gewoon om te kunnen functioneren. High werd ze er al lang niet meer van.’

‘Bij werkelijk geluk heb je een portie ongeluk nodig, waar je eerst doorheen moet’

Kramers vindt het wel een leuk idee: een pil voor langdurig geluk. Maar hij gelooft niet dat het er ooit van gaat komen. ‘Je kunt geluk wel proberen na te bootsen met een pilletje, maar of dat nou gelukkig maakt, vraag ik me af. Bij werkelijk geluk heb je volgens mij een portie ongeluk nodig, waar je eerst doorheen moet.’

Een organisme moet zo nu en dan geprikkeld worden, weet ook Klaren. ‘Zo moet een ijsbeer in gevangenschap zoeken naar zijn eten. De ene keer is de vis meteen eetbaar, de andere keer is hij nog bevroren. Elke dag een klein momentje van stress is goed, dat houdt je alert. Het draagt ook bij aan het goede gevoel op een later tijdstip.’

Een pil voor langdurig geluk is wat hem betreft niet realistisch. Want zie het effect van zo’n pil maar eens vast te stellen. ‘Als je endorfinegehalte in het bloed een maatstaf voor geluk zou zijn, ben je dan ongelukkig als jouw waarde onder de normaalwaarde zit? Hoe bepaal je zo’n normaalwaarde eigenlijk?’ En dan nog iets heel praktisch, zegt Klaren. ‘Stel dat er zo’n pil op de markt is waardoor je dag in, dag uit gelukkig kan zijn, dan merk je op een gegeven moment het verschil toch niet meer?’