Bij Letteren vieren ze vrijdag Valentijnsdag. Vier wetenschappers van die faculteit geven korte lezingen over brieven van schrijvers tijdens het evenement ‘Love Letter(en)’. Docent Marc Smeets spreekt over de redenen die schrijver Joris-Karl Huysmans had om vrijgezel te blijven.

Marc Smeets is universitair docent Franse taal & cultuur en gespecialiseerd in het werk en leven van de Franse schrijver Joris-Karl Huysmans. Hij schreef zijn proefschrift over hem, en heeft een aantal maanden geleden een boek afgerond over de banden die Huysmans met Nederland had.

In 2018 stuitte hij tijdens zijn onderzoek op tien nog onbekende brieven van de schrijver. ‘Gewoon in het Katholiek Documentatie Centrum (KDC) in Nijmegen’, vertelt hij. ‘Ik deed een groot deel van mijn onderzoek in de Bibliothèque de L’Arsenal in Parijs, waar zo’n beetje het hele archief van Huysmans is verzameld, maar uitgerekend hier kwam ik deze brieven tegen. Het was het allergaafste moment in m’n carrière.’

Joris-Karl Huysmans was een negentiende-eeuwse schrijver met een Franse moeder en een Nederlandse vader. Zijn bekendste boek is À Rebours, in het Nederlands vertaald als Tegen de Keer. ‘Mensen kennen hem niet zo, hij is meer een schrijver voor liefhebbers van cultromans’, vertelt Smeets. ‘Hij was interessant omdat hij elke keer net iets anders deed. Hij had een karakteristieke pen, jongleerde met woorden en schreef met veel humor en ironie. Het zojuist verschenen Aan de vrouw is hier een prachtig voorbeeld van’.

Brieven aan oom Constant

Voor zijn boek en ander onderzoek dat hij deed, moest Smeets vaak de archieven in en daar stuitte hij op een onvoltooide, sterk geromantiseerde dissertatie over Huysmans’ banden met ons land. ‘Eerst dacht ik “het zal toch niet dat al mijn onderzoek al eerder is gedaan?”, maar dat bleek gelukkig niet het geval. Wel werd verwezen naar brieven aan zijn oom Constant uit 1869 en 1870. Er was er alleen een bekend uit 1874’, zegt Smeets. ‘Ik mailde dé Huysmans-expert in Frankrijk en die mailde binnen vijf minuten terug dat hij hier ook niets van wist.’

Smeets ging terug naar het KDC en vond in een andere dossiermap foto’s van tien brieven. De originelen zijn tot op de dag van vandaag niet gevonden. Hij transcribeerde ze, voorzag ze van een inleiding en noten en dit leidde tot een publicatie in de Revue d’Histoire littéraire de la France.

Vrijdag spreekt Smeets over een specifiek onderwerp uit de brieven: Huysmans’ argumenten om vrijgezel te blijven. ‘Zijn oom vroeg hem rond 1882 waarom hij nog niet getrouwd was. Een van zijn argumenten was dat een vrouw veel geld kost. Zijn redenen waren, net als die van andere schrijvers uit die tijd, helaas niet erg vrouwvriendelijk’, zegt hij. ‘Elders zegt hij dat hij als vrijgezel gewoon naar diners met vrienden kon, zonder problemen. Dat wilde hij niet kwijt.