Zitten is het nieuwe roken, weten we sinds enkele jaren. Promovendus Pam ten Broeke onderzocht waarom en wanneer we gaan zitten en staan. Dat moet tot oplossingen leiden om vaker een stapauze te nemen.

Als gedragspsycholoog wil Pam ten Broeke te weten komen waar, wanneer en waarom mensen gaan zitten of staan. Vaker een stapauze nemen is goed voor je fysieke en mentale gezondheid, maar in de praktijk komen we maar moeilijk los van bureaustoel of bank. Donderdag 22 juni promoveert Ten Broeke op dit onderwerp.

Hoe meet je het zit- en stagedrag van mensen?

‘We hebben een groep proefpersonen activiteitstrackers laten dragen op kantoor, daarnaast hebben zij enkele keren per dag een vragenlijst ingevuld over hun activiteiten. Verder hebben we gekeken of de ruimtes waarin mensen werken zorgen voor andere beweging. Zo blijken werkenden langer te zitten achter hun eigen computer dan in een vergaderzaal.’

‘Vooral in de ochtend blijven mensen langer achter elkaar zitten’

Wat zijn de andere bevindingen?

‘Opvallend is dat mensen vooral in de ochtend langer achter elkaar blijven zitten. In de middag zie je dat er meer wordt gewisseld tussen zitten en staan. Daarnaast hebben we onderzoek gedaan naar mensen met hart- en vaatziekten. Daar zagen we dat ze ’s avonds vaak lange tijd achter elkaar bleven zitten.’

Dat klinkt logisch. Als je ’s avonds moe bent, ga je op de bank zitten.

‘Dat weten we uit onderzoek naar mensen met een fysiek beroep, die overdag meer dan genoeg bewogen. Toch is het ook voor deze groep gezonder om ’s avonds af en toe op te staan van de bank. Dat is beter voor hart- en bloedvaten. Dus zet geen pot thee voor de hele avond, maar sta vaker op om iets te pakken uit de keuken en beweeg even tijdens het bingewatchen tussen twee afleveringen.’

Je hebt ook onderzocht waarom we gaan zitten en staan.

‘Zitten is geen doel, opstaan ook niet. We gaan zitten omdat we achter de computer werken, telefoneren of televisiekijken. Het was ons niet helemaal duidelijk met welke reden mensen weer opstaan. Koffie halen is natuurlijk een aanleiding, net als even iets pakken, naar een collega lopen om iets te bespreken of thuis om te koken.’

We zitten dus meer in de ochtend, maar als dat het moment is dat je concentratie optimaal is, dan is tussendoor opstaan toch storend?

‘Dat is een productiviteitsparadox. Voor de bloedtoevoer naar de hersenen is het namelijk wel degelijk beter om ook in je productieve ochtend een stapauze te nemen. Het is dus de uitdaging om die stapauze zo effectief mogelijk in te lassen. Tussen twee taken in of gecombineerd met datgene dat je toch al doet, of dat nu is om iets te drinken te halen of een toiletbezoek.’

Hoe vaak moet je eigenlijk opstaan?

‘Experts adviseren om iedere 30 minuten een stapauze te nemen. Ik vind zelf dat je niet te streng moet zijn en dat je moet kijken of je het natuurlijk en flexibel kunt inbouwen. Dus als het de ene keer na een uur is en de volgende keer na drie kwartier is dat ook prima. De ene keer een wandelingetje, de andere keer alleen even stretchen. Op die manier kun je het namelijk op de lange termijn beter volhouden.’

‘Wekkertjes die afgaan worden na een tijdje als storend ervaren’

Er zijn vast ook apps die je aansporen om te bewegen. 

‘Er zijn sporthorloges met zo’n functie en wekkertjes die afgaan, maar we zien dat dit maar kort effect heeft. Na een tijdje wordt het als storend ervaren en weer genegeerd. Hetzelfde zien we bij stabureaus. Collega’s van de UvA ontdekten dat slechts 30 procent van de mensen met een stabureau het bureau ook effectief en regelmatig gebruikt. De overige 70 procent gebruikt het bureau minder dan één keer per week en dat is niet voldoende voor gezondheidseffecten. Mensen gaven aan liever te zitten als ze zich moesten concentreren of vergaten gewoon het bureau omhoog te zetten. Dan kun je beter zoeken naar een natuurlijke oplossing. Bijvoorbeeld een prullenbak wat verder van je bureau zetten of naar collega’s toe lopen. In ieder geval meer opstaan, maar we moeten in vervolgonderzoek nog testen wat de meest effectieve opties voor een stapauze zijn.’

Als je opstaat, hoe lang moet je dan in beweging blijven?

‘Ook dat moeten we verder onderzoeken. Er is onderzoek dat zegt dat een wandelpauze van twee minuten al effectief is, maar het optimale patroon kennen we nog niet. In mijn nieuwe baan op de Universiteit Leiden ga ik dat onderzoeken en ook hoe je deze pauzes voor de lange termijn optimaal kunt inbouwen op een werkdag.’