Al vier generaties boert het Texelse familiebedrijf De Lugt op landbouwgronden van de Stichting Reinier Post. Het vermogen van die stichting, tientallen miljoenen groot, kwam tot stand na een grote inzamelactie voor de oprichting van de Katholieke Universiteit Nijmegen, honderd jaar geleden. Waar gaat dat geld heen?

Het is hondenweer op Texel. Op het grootste Waddeneiland waait het eind maart stevig en komt de regen met bakken uit de lucht. Boer Bart de Lugt is niet onder de indruk, zegt hij te midden van uitgestrekte landbouwgronden. ‘Het waait hier wel vaker.’

Op de velden staan grote waterplassen. Op sommige weides groeien wintergewassen, andere lijken niet meer bewerkt na de oogst.

Later dit jaar zullen hier onder andere bieten en aardappelen groeien, vertelt De Lugt. Dan zullen hij en zijn neef Matthijs het land met hun trekkers bewerken. Samen vormen ze de vierde generatie van landbouwbedrijf De Lugt. Na de oogst worden de pootaardappelen over de hele wereld verscheept, tot in Syrië en Brazilië toe.

Oud geld

66 van de 270 hectare akkerland van het Texelse landbouwbedrijf zijn eigendom van de Stichting Reinier Post. Dat is een stichting met oud katholiek geld die wordt beheerd door toezichthouders van de Radboud Universiteit en het Radboudumc. Met het geld worden nog altijd heel wat activiteiten van beide instellingen gefinancierd.

Het vermogen van de stichting heeft een lange geschiedenis, die teruggaat tot het begin van de twintigste eeuw. Vanaf 1905 houden rooms-katholieke priesters en bisschoppen collectes, met als doel een katholieke universiteit op te richten. Het vermogen, dat onder andere bestaat uit donaties en legaten, wordt verzameld in de zogeheten Sint Radboudstichting. Na een grote inzamelactie in 1921 staat er drie miljoen gulden op de rekening. Daarmee richten de bisschoppen twee jaar later de Katholieke Universiteit Nijmegen op, vandaag bekend als de Radboud Universiteit.

Sinds de oprichting tot 1960 krijgt de universiteit subsidie van de gemeente Nijmegen. Die wordt later vervangen door een rijkssubsidie. Lange tijd blijven men sen een deel van hun bezit of erfenis aan de stichting schenken. ‘We hebben nog steeds een paar legaten die heel specifiek besteed worden’, zegt huidig secretaris Ingrid van Deelen.

Stichting Reinier Post

In 1972 besluiten de toezichthouders van de universiteit een deel van het vermogen onder te brengen in een aparte stichting, de Stichting Reinier Post (SRP). Die is genoemd naar priester, hoogleraar Middeleeuwse geschiedenis en oud rector Reinier Post (1894-1968). In de statuten wordt vastgelegd dat de stichting aan identiteit gelieerde activiteiten financiert, zoals de Studentenkerk.

Het vermogen van de stichting bedraagt zo’n 59 miljoen euro

In het najaar van 2020 verliezen de Radboud Universiteit en het Radboudumc het predicaat ‘katholiek’, na een slepend conflict met de Nederlandse bisschoppen. Dat heeft ook gevolgen voor de Stichting Reinier Post. Tot dan bestond het bestuur van de SRP uit de toezichthouders van de Stichting Katholieke Universiteit – de gezamenlijke toezichthouder van universiteit en ziekenhuis – die door de bisschoppen waren benoemd. Sinds 2021 wordt het bestuur gevormd door een onafhankelijke voorzitter en vertegenwoordigers van de beide raden van toezicht.

Huidig SRP voorzitter is Lilian Gonçalves-Ho Kang You. De Surinaamse jurist en mensenrechtenactivist was eerder twaalf jaar lid van het bestuur van de Stichting Katholieke Universiteit en in die hoedanigheid ook bestuurder van de Stichting Reinier Post. Ze laat weten dat het vermogen van de stichting begin 2023 zo’n 59 miljoen euro bedroeg. Maar dat bedrag fluctueert, aldus Gonçalves, want zo’n 80 procent van het vermogen is belegd in fondsen die elke dag weer meer of minder waard kunnen zijn.

Geen Shell meer

Uit de archieven van de Stichting Reinier Post, die Vox kon inkijken in het Katholiek Documentatiecentrum, blijkt dat de stichting in de jaren zeventig en tachtig aandelen had in Unilever, Dordtsche Olie – later overgegaan in Shell – en Koninklijke Hoogovens, een voorloper van Tata Steel.

In wapens wordt niet belegd

Dat is nu niet meer het geval, legt Gonçalves uit. Het geld van de stichting wordt beheerd door vermogensbeheerder Aegon Asset Management. ‘Die heeft een beleggingsbeleid waarin de SRP zich kan vinden.’ De beleggingen zijn in overeenstemming met de verantwoord ondernemen doelstellingen van de Verenigde Naties en in lijn met het Nederlands klimaatakkoord, benadrukt Gonçalves. Ook in wapens wordt niet belegd. ‘Onze beleggingen worden gespreid en zijn daardoor minder risicovol.’

Ander bezit

Een ander deel van het bezit zit in schilderijen die hangen in Huize Heyendael, de Aula en de leeszaal van de Universiteitsbibliotheek. En dan zijn er nog de landerijen. Alles bij elkaar bezit de Stichting Reinier Post zo’n 326 hectare land in heel Nederland – naast Texel onder andere in Alphen aan den Rijn, de Beemster, Brummen, Den Helder, Oss, Ravenstein en Schipluiden.

Met de boeren die daarop hun bedrijven hebben, bestaat regelmatig contact, vertelt Gonçalves. ‘Omdat de landbouw steeds ingewikkelder wordt en het een vrij intensief vermogensbezit is, denken we soms weleens over het verkopen van de grond. Dat doen we zo nu en dan wanneer het opportuun is. Maar tijdens de financiële crisis [van 2008, red.] waren we erg blij dat we dat niet hebben gedaan, want toen was er een dip in het vermogen.’

Laatste veldslag

In het koffiezaaltje op het Texelse erf is Dirk de Lugt erbij komen staan, de vader van Bart. Dirk weet nog hoe de landbouwgronden in bezit zijn gekomen van de Stichting Reinier Post. ‘Mijn grootvader, C.J. de Lugt, was zoon van een aannemer in Den Haag’, vertelt hij. ‘Tijdens de economische crisis van de jaren twintig verhuisde hij naar Texel om een nieuwe carrière te beginnen als aardappelboer, in plaats van het aannemersbedrijf over te nemen van zijn vader.’

De Tweede Wereldoorlog verliep relatief rustig op Texel. Het venijn zat in de staart. In april 1945 kwamen Georgische troepen op het eiland in opstand tegen de Duitsers, in wat bekendstaat als de laatste veldslag van de oorlog. Vanuit Den Helder bombardeerden de Duitsers de omgeving van het Texelse vliegveld, om te voorkomen dat de muitende militairen zouden ontsnappen.

Bij die beschietingen werden verschillende boerderijen geraakt, vertelt Dirk. Een daarvan was boerderij Maurick, niet ver van de boerderij van Dirks grootvader. De toenmalige boer slaagde er na de oorlog niet meer in om zijn bedrijf weer op te bouwen. In die periode moet de universiteit de gronden gekocht hebben, als investering. ‘Ze vroegen aan mijn grootvader, die toen al een groot aardappelbedrijf had, om het land van de boerderij te pachten. Dat doen we met ons familiebedrijf tot op de dag van vandaag.’

Bezoek

De journalisten die vandaag op bezoek zijn bij de familie De Lugt, zijn niet de eersten die namens de Nijmeegse universiteit naar Texel zijn afgereisd. Toen Dirk en zijn broer Cor klein waren, zo herinnert Dirk zich, kregen hun ouders ieder jaar bezoek van een rentmeester en een katholieke geestelijke van de universiteit, later van de SRP. ‘De priester droeg een boordje’, zegt Dirk. ‘Dat wij protestants zijn, vonden ze niet erg. Ze reden een rondje langs de boerderij en keken vanuit de auto even naar het land. Daarna gin gen ze nog wat eten, voordat ze terug naar Nijmegen gingen.’

‘Dat wij protestants zijn, vonden ze niet erg’

Later, toen Dirk en Cor zelf eigenaren waren, kregen zij het jaarlijkse bezoek. ‘Dan vertelden we over de laatste ontwikkelingen in het bedrijf. Dat we de akkers niet meer omploegen, bijvoorbeeld. Dat heeft te maken met de Texelse landbouw gronden, die van nature erg droog zijn. Alleen de bovenste laag van het land lichten we met een machine op. Dat is beter voor het bodemleven en zorgt ervoor dat gewassen weerbaarder zijn tegen langere periodes van droogte. De leden van de Stichting Reinier Post waren daar altijd erg in geïnteresseerd, ze vonden het ook fijn om te zien dat onze zoons het bedrijf overnamen.’

Pacht

De boeren huren het land via het zogeheten pachtprincipe: hoe meer de grond opbrengt, hoe hoger de prijs. Het idee daarachter is dat er een mooi rendement is voor de eigenaar, maar dat de boer ook een goed inkomen kan verdienen. ‘Wij kijken vooral naar de lange termijn’, legt Dirk uit. ‘Omdat we het vertrouwen van de stichting hebben, kunnen we investeren in ons bedrijf.’

Het geld dat de pacht opbrengt, stroomt terug naar de SRP. ‘Het beleid is tot nog toe altijd geweest dat een deel van het vermogen niet besteed wordt, om te voorkomen dat je op een dag niets meer overhoudt’, zegt Gonçalves. ‘De laatste jaren zijn we erin geslaagd om de projecten te financieren van ons rendement, waardoor het vermogen redelijk gelijk blijft’, vult secretaris Ingrid van Deelen aan.

Katholiek karakter

Doel van de SRP anno 2023 is om een bijdrage te leveren aan activiteiten van de universiteit of het Radboudumc die het imago, de identiteit of de positie versterken, legt Gonçalves uit. Daarbij horen onder andere projecten met een uitgesproken katholiek karakter, zoals beurzen voor buitenlandse theologiestudenten, een biografie van Titus Brandsma, een proefschrift over de katholieke identiteit van de Radboud Universiteit en het huidige identiteitstraject.

Ook de Studentenkerk krijgt financiering van de SRP, zelfs nu de Radboud Universiteit het predicaat ‘katholiek’ niet meer voert. ‘We zijn met de bisschoppen overeengekomen dat de Studentenkerk, zolang de SRP bestaat, gefinancierd blijft’, zegt Gonçalves. ‘Tot een bepaald bedrag natuurlijk, niets kan ongelimiteerd.’

Healthy Data Program

Opvallend is dat de laatste jaren niet alleen projecten met een duidelijke link met de katholieke kerk of met de identiteit financiering krijgen. Neem het Radboud Excellence Initiative of de Healthy Brain Study, een groot onderzoek naar het brein van dertigers uit Nijmegen en omgeving. Over een periode van vijf jaar, tussen 2018 en 2023, kreeg de studie zo’n acht miljoen euro subsidie, waarvan 56 procent werd gefinancierd door de Stichting Reinier Post.

Een nieuw grootschalig initiatief dat geld krijgt, is het Healthy Data Program. Dat bestaat uit verschillende projecten met als doel de data-infrastructuur op de campus te verbeteren, zodat gezondheidsgegevens beter worden opgeslagen en beschikbaar zijn voor hergebruik. Gespreid over een periode van zes jaar ontvangen onderzoekers en diverse ondersteunende diensten van universiteit en Radboudumc hiervoor een subsidie van 21 miljoen euro, waarvan 16 miljoen voor rekening komt van de SRP.

Pitch

Niet elke wetenschapper kan zomaar een aanvraag voor subsidie doen bij de Stichting Reinier Post, vertelt Lilian Gonçalves. Een draaiboek van de manier waarop je een aanvraag moet doen, is er niet. ‘Afhankelijk van de vraag van wie ze komen, worden de projecten ingediend bij het college van bestuur van de Radboud Universiteit of bij de raad van bestuur van het Radboudumc’, zegt ze. Hebben zij geen vertrouwen in de waarde van het project voor zowel umc als universiteit, dan komt de pitch niet op het bureau van de stichting terecht. ‘Er gaat gedegen onderzoek aan vooraf’, zegt Gonçalves. ‘Wij nemen het advies van de besturen bijna altijd over.’

Subsidie aanvragen bij Reinier Post verloopt dan ook anders dan bij een reguliere wetenschapsfinancierder, legt Alain van Gool (Radboudumc) uit. Hij is samen met Berber Pas (Radboud Universiteit) projectleider van het Healthy Data Program.

‘Aanvraagrondes bij wetenschapsfinancierder NWO of voor Europese beurzen zijn groot en competitief: je moet tot in de details bepalen wat je de komende vijf jaar gaat doen. Een aanvraag bij SRP lijkt meer op een pitch voor een startup.’ Het gaat dan veel meer om het winnen van het vertrouwen van de besturen van universiteit en Radboudumc, aldus Van Gool.

‘Een aanvraag bij SRP lijkt meer op een pitch voor een startup’

Het grote voordeel daarvan, vindt hij, is dat de SRP veel flexibeler is dan andere wetenschapsfinancierders. ‘We weten al heel precies wat we het eerste jaar gaan doen, maar voor de daaropvolgende jaren is dat moeilijk te voorspellen. We zitten regelmatig samen met de besturen van de universiteit, het ziekenhuis en de SRP. Meer administratie of rapportages komen er niet bij kijken. Dat werkt erg prettig.’

Goede verstandhouding

De SRP heeft een lange geschiedenis, maar zal ze er nog zijn bij het tweehonderdjarig bestaan van de Radboud Universiteit? ‘Het is een mooi fonds en het beleid is altijd geweest om een deel niet te besteden, zodat je het niet te snel opeet’, zegt Gonçalves. ‘Het is elke keer afwegen wat je wil. Maar één ding is wel zeker: een fonds dat je hebt opgemaakt, komt niet meer terug.’

Op Texel hopen ze in ieder geval dat de goede verstandhouding met de Stichting Reinier Post zal blijven bestaan. ‘We hebben nooit de behoefte gehad om het land te kopen, dat is ook voor de stichting nooit aan de orde geweest’, zegt Dirk de Lugt. ‘Het is in ons beider belang dat het land goed wordt beheerd, want dan neemt het verdienvermogen toe en wordt de grond meer waard. Wat ons betreft, mag dit nog lang zo blijven.’