Ben je wetenschapper én vrouw, dan verdien je waarschijnlijk minder dan je mannelijke collega. Terwijl je net zoveel uren maakt. Rara, hoe kan dat?

Volgens een rapport van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNHV) lopen vrouwelijke wetenschappers elk jaar miljoenen mis. Ze verdienen per maand gemiddeld 799 euro minder (bruto) dan hun mannelijke collega’s. Ze werken niet vaker parttime dan mannen. En ze zijn niet in grotere aantallen werkzaam in wetenschapsgebieden waar het salaris sowieso lager ligt.

Wel zijn vrouwelijke wetenschappers gemiddeld 4,5 jaar jonger, wat het netwerk verklaart door de hogere snelheid waarmee vrouwen hun opleiding afronden en een grotere uitstroom van oudere seksegenoten.
Niet alleen de hoogleraren verdienen minder, al is de kloof bij hen het grootst. Ook in de functie van universitair hoofddocent en universitair docent krijgen vrouwen minder loon.

‘Assertiviteit waarderen we in mannen, niet in vrouwen’

Hoogleraar Organizational Behavior Yvonne Benschop viel niet van haar stoel toen ze de cijfers hoorde. ‘Dit weten we al heel lang. We hebben al jaren te maken met een loonkloof, in de hele samenleving, en die is ook al jaren onderwerp van debat.’ Ze wist al dat vrouwen in wetenschappelijke posities minder vaak dan mannen de hogere functieniveaus – en dus de hogere salarisschalen – toegekend krijgen. Mannen hebben vaker de functie van ‘hoogleraar 1’, vrouwen zijn vaker ‘hoogleraar 2’. Mannen zijn vaker ‘universitair hoofddocent 1’ en ‘universitair docent 1’, terwijl vrouwen ook hierbij vaker een 2 in hun functieomschrijving hebben. Benschop verklaart de tweede rang van veel vrouwelijke wetenschappers uit de neiging om de kwaliteiten van vrouwen systematisch te onderschatten.

Bescheiden
Er is niets mis met de onderhandelingsstrategieën van vrouwen, gelooft Benschop, zelf overigens ook een ‘hoogleraar 2’. Uit haar eigen onderzoek blijkt dat, maar er komt meer bewijs dat vrouwen niet overdreven bescheiden zijn. ‘Deze week bleek ook uit internationaal onderzoek dat vrouwen net zo vaak vragen om een loonsverhoging. Alleen: ze krijgen het minder vaak. Ze onderhandelen natuurlijk altijd met iemand.’ Of die ‘iemand’ nou man of vrouw is, maakt in de praktijk niet uit. ‘We weten dat zowel vrouwen als mannen op een genderstereotiepe manier denken. Ze vinden het over het algemeen niet prettig als vrouwelijke medewerkers heel assertief zijn. Dat waarderen we in mannen, niet in vrouwen.’

‘Mannen stellen zo’n bod makkelijker ter discussie’

Toch is dat niet het hele verhaal, zegt decaan van de letterenfaculteit Margot van Mulken. In haar functie voert ze regelmatig gesprekken met wetenschappers waarin functie en salaris op tafel komen. De, vaak mannelijke, hoogleraren die vragen om een HGL 1-functie krijgen standaard nul op het rekest. ‘Vrijwel iedereen is hier hoogleraar 2. Ik zie geen reden om het hooglerarensalaris nóg hoger te maken.’
Vrouwelijke kandidaten accepteren als het om salaris gaat vaker het bod dat Van Mulken hen doet. ‘Ik merk dat vrouwen het vaak gênant vinden om te onderhandelen over geld, dat herken ik wel. Ze leggen zich sneller neer bij het aanbod dat ik ze doe.’ Mannen stellen zo’n bod makkelijker ter discussie, merkt Van Mulken. ‘Mannen houden vol en ik merk dat ze daarmee ook vaker hun zin krijgen. Ze komen met zoveel argumenten pro dat je wel geneigd bent te denken dat er ook iets in zit.’ Pas als het normaler wordt dat vrouwen ook gaan ‘zeuren om de centen’ en dat volhouden ook, zal er iets veranderen, vermoedt Van Mulken.

Seksebril
Nee, dat was economiehoogleraar Esther-Mirjam Sent ook niet gewend toen ze in Nijmegen solliciteerde. ‘Ik kwam uit Amerika waar ik een veel hoger salaris had. Ik heb me laten afpoeieren met de opmerking dat het op tafel liggende bod het maximaal mogelijke bod was.’ Sent, ook hoogleraar 2, vond het een voorrecht dat ze voor de Nijmeegse universiteit mocht gaan werken en protesteerde niet. ‘Ik was ook nog niet bekend met de Nederlandse onderhandelingscultuur. Ik heb pas goed leren onderhandelen door te kijken naar de mannen die ik in mijn onderzoeksgroep heb aangenomen.’

Net als Benschop zegt ook Sent dat vrouwen door een seksebril worden bekeken. ‘Uit economische experimenten blijkt bijvoorbeeld dat vrouwen minder snel als leider worden gezien.’ Ook worden sollicitatiebrieven van vrouwen anders gelezen. ‘Als een vrouw een jaar naar het buitenland is geweest, wordt al snel gedacht dat ze zeker met haar man is meegegaan. Mannen hebben in zo’n geval vast relevante werkervaring opgedaan.’

Vrouwen moeten leren beter voor zichzelf op te komen, vindt Sent, maar ook de universiteit moet een ‘professionaliseringsslag’ maken als het gaat om het aanstellen van mensen. ‘Nu spelen vooroordelen nog te vaak een rol bij de aanstelling, hoe goed de bedoelingen misschien ook zijn.’