Studenten van nu beginnen op latere leeftijd aan seks dan studenten van een paar jaar geleden. Onzekerheid speelt een rol, en het idee te moeten presteren. En seks in het echte leven lijkt in niets op dat in films.

Vraag mensen naar hun eerste keer, en ze begrijpen allemaal waar je op doelt. De eerste keer, dat is de eerste keer penetratie. Penis in vagina. Seks.

Alsof eerdere ervaringen met handen of lippen niet meetellen. Alsof we onder echte seks alleen ‘de daad’ verstaan. Seksuologe en docent Astrid Kremers van sexuoloog.nl noemt dit ‘het dominante heteroseksuele coïtus script’ en daarmee bedoelt ze dat er een overheersend idee is dat als een man en een vrouw met elkaar vrijen, er penis-in-vaginaseks moet komen. Dat script kan stress veroorzaken en, in het ergste geval, mensen diep ongelukkig maken.

Voor de man die vindt dat hij een vrouw moet neuken om van een geslaagde eerste keer te spreken, kan er een hoop misgaan. Zijn ergste nachtmerrie: de erectie blijft uit. Want zonder stijve lukt het niet. ‘Een eerste keer dat zoiets gebeurt, vinden mannen het vaak nog wel oké’, vertelt Kremers. ‘Maar als het een tweede keer weer gebeurt, denkt zo’n man al snel: ik kan dit niet. Er volgt faalangst en prestatiedruk. Die mannen, of jongens, willen controle.’

Een gevolg kan zijn dat de man in kwestie van alles gaat proberen om het te fixen of dat hij situaties vermijdt die zouden kunnen uitlopen op seks. Hij gaat bijvoorbeeld niet daten. Wordt verdrietig. Somber. ‘Soms zelfs tot het suïcidale aan toe.’

Pijn

Die enorme druk om te presteren is volgens Kremers een van de redenen dat de leeftijd waarop jongeren voor het eerst met elkaar naar bed gaan, steeds verder oploopt. In 2023 was dat 18,7 jaar, terwijl het gemiddelde in 2012 nog op 17 jaar lag, blijkt uit het laatste ‘Seks onder je 25e’-onderzoek van Rutgers (zie kader onderaan).

‘Bij zo’n eerste keer gaat het vaak veel meer om de performance dan om een leuke ervaring’

Kremers ziet het terug in haar praktijk. Ze werkt in hartje Utrecht en spreekt veel studenten. Ook voor meisjes is de eerste keer een ding. Net als de jongens hebben zij het dominante heteroseksuele coïtus script in hun hoofd. Dat script, de diepgewortelde ongeschreven regel, schrijft voor dat er een voorspel zal zijn met strelen en zoenen en dat er dan penis-in-vaginaseks (coïtus) moet volgen. ‘Vaak gebeurt het ook zo, vrouwen worden namelijk helaas niet door hun lichaam beschermd’, zegt Kremers. ‘Zij kunnen ook coïtus hebben zonder dat ze ontspannen en opgewonden zijn.’

‘Maar dan doet het wel pijn! Wat daarbij meespeelt, is dat ze van anderen hebben gehoord dat de eerste keer pijnlijk zal zijn. Dat maakt het moeilijk om te ontspannen. Je krijgt zin in seks door de verwachting dat het leuk wordt, maar bij zo’n eerste keer gaat het vaak veel meer om de performance dan om een leuke ervaring.’

Het is niet gek dat meisjes, net als jongens, geneigd zijn de eerste keer voor zich uit te schuiven.

Wat ook niet helpt, is dat jongeren veelal een verkeerd beeld hebben van seks. ‘Als je een film kijkt waarin een man en een vrouw met elkaar naar bed gaan, komt de vrouw tijdens de daad altijd klaar. Maar dat is niet hoe echte seks werkt.’

Donald Duck

Seks in real life is ook nogal anders dan seks in pornofilms. Uit het onderzoek van Rutgers blijkt dat 86 procent van de jongens en 55 procent van de meiden porno kijkt – dat percentage lag bij de meiden in 2017 nog een stuk lager, namelijk op 38 procent. Maar pornofilms zijn gemaakt om te entertainen, niet om te laten zien hoe het er in het echt aan toe gaat. ‘Als ik iets wil leren over eenden, moet ik niet naar Donald Duck kijken. Dat is een eend die in een matrozenpakje naar de supermarkt gaat, maar echte eenden doen dat niet. Zo moet je ook geen porno kijken als je iets te weten wilt komen over echte seks. Wat je ziet is niet reëel, maar niet alle mensen beseffen dat.’

De lichamen die voorbijkomen in films kunnen ook onzeker maken. Ze zijn strak, nep, bewerkt, geil. Maar wie heeft er nou zo’n lijf? Een jongen die zijn eigen piemel vergelijkt met het imponerende gereedschap uit een pornofilm, komt meestal bedrogen uit.

Wat Kremers studenten dan ook vooral bijbrengt in haar spreekkamer, is dat er véél meer normaal is dan ze denken. Dat een jongen niet meteen een afwijking heeft als een erectie uitblijft. ‘En dat hij niet de enige is. Veel mensen denk dat erectieproblemen alleen voorkomen bij oudere mannen, maar dat is écht niet zo.’ Jongeren die op hetzelfde geslacht vallen, kunnen natuurlijk ook erectieproblemen hebben en zich hierdoor eenzaam en onzeker voelen. De seksuologe: ‘Ook zij zijn hier allerminst uniek in.’

‘Seks draait om spel, overgave, ontspanning en fijne ervaringen’

Kremers probeert bij jongeren de stress weg te nemen. Het idee dat penetratie belangrijk is en móet slagen. Ze benadrukt dat er nog zo veel andere manieren zijn om leuke seks te hebben. En hoe essentieel het is om te ontspannen, omdat de bekkenbodem zich anders aanspant en zowel bij mannen als bij vrouwen hindert dat de opwinding. ‘Seks draait om spel, overgave, ontspanning en fijne ervaringen’, zegt ze. ‘Go with the flow.’

Uit het onderzoek van Rutgers blijkt dat de orgasmekloof nog altijd bestaat. 85 procent van de jongens komt meestal of altijd klaar tijdens seks, bij meisjes blijft dat percentage steken op een schamele 49 procent. Meisjes hebben vaak baat bij stimulatie van de clitoris door vingers of tong, maar aan het begin van hun seksuele carrière draait het vaak nog te veel om die overgewaardeerde penis-in-vaginaseks, waardoor ze een hoop plezier kunnen mislopen.

Het goede nieuws is dat generatie Z niet bang is om over seks te praten. Er is meer openheid dan vroeger. Astrid Kremers wordt geregeld uitgenodigd door studentenverenigingen of disputen. Daar gaat ze graag op in, want de studentenwereld is een bubbel waarbinnen veel geroddeld wordt. Meisjes zijn bang om het predicaat slet te krijgen als ze te makkelijk met jongens mee naar huis gaan, jongens willen nog weleens opscheppen over hun veroveringen. Voorlichting over echte seks door een gediplomeerd seksuoloog kan die patronen een beetje doorbreken. ‘Vaak wordt er veel gelachen’, vertelt Kremers. ‘Zo’n avond is een feest van herkenning.’

Drempel

Open communiceren – elkaar vragen wat je fijn vindt – helpt sowieso als je het leuk wilt hebben in bed. Kremers spreekt studenten ook een op een, in haar praktijkruimte. Die consulten kunnen eveneens telefonisch of via een videocall, omdat ze daarmee de drempel voor jongeren om dingen te delen waar ze zich voor schamen, verlaagt.

‘Universiteitsstudenten zijn vaak perfectionistisch en prestatiegericht’, zegt ze. ‘Die eigenschappen helpen je ongetwijfeld verder in het leven, maar zijn niet altijd handig bij seks. Daar draait het nu juist om spelen. Lóslaten. Studenten vragen me nog wel eens welk boek ze moeten lezen. Dan zeg ik: ga nu maar eens géén boek lezen.’