De teelt en verkoop van cannabis legaliseren. Kan dat? Het ministerie van Veiligheid en Justitie liet er onderzoek naar doen. Piet Hein van Kempen, hoogleraar Straf- en strafprocesrecht, voerde dat onderzoek uit. De conclusie? ‘Nee’.

Het Nederlandse gedoogbeleid is vreemd. Cannabis gebruiken en verkopen wordt gedoogd. Maar je mag het niet (op enige schaal) kweken. Dat, zo stellen critici, leidt ertoe dat er een crimineel systeem is ontstaan om aan de toegestane vraag naar een product te voldoen.
Met enige regelmaat keert het onderwerp terug op de politieke agenda. In 2013 bijvoorbeeld, naar aanleiding van beslissingen in Uruguay en de Verenigde Staten om ook de teelt van cannabis en de verkoop aan coffeeshops te legaliseren. Het zijn besluiten die ingaan tegen internationale verdragen, maar in liberale kringen met gejuich zijn ontvangen. Minister van Veiligheid en Justitie Ivo Opstelten, in principe geen voorstander van volledige legalisering, beloofde een onderzoek naar de mogelijkheid om cannabisteelt te legaliseren én aan de verdragen te voldoen. Ergens in die wetteksten moet toch een maas te vinden zijn?

Het antwoord? ‘Nee’, zegt Piet Hein van Kempen, hoogleraar Straf- en strafprocesrecht. Met zijn collega Masha Fedorova voerde Van Kempen het onderzoek uit. De twee bekeken onder meer twee VN-verdragen, een verdrag uit 1961 en een sluikhandelverdrag uit 1988, die legalisering in de weg staan. Beide verdragen zijn door ruim 180 landen getekend. ‘De internationale verdragen zitten potdicht, ze bieden geen enkele ruimte. Ik weet niet welke jurist hier mee bezig is geweest, maar hij of zij heeft een fraai stukje werk afgeleverd.’ Er klinkt een zeker respect door. ‘Ja, zeker. Of je nu voor of tegen bent, juridisch zijn het stevige verdragen.’

Maar hoe kan het dan dat Uruguay en de Amerikaanse staten Washington en Colorado wel het hele proces zonder problemen kunnen legaliseren? ‘Dat kan niet, in principe’, aldus Van Kempen. ‘Beide landen schenden willens en wetens internationale verdragen. Ze worden daarvoor ook op de vingers getikt.’ Er zitten geen directe consequenties aan: in de verdragen zijn geen boeteclausules opgenomen. Nederland zou dus feitelijk kunnen besluiten tot volledige legalisering over te gaan. Van Kempen: ‘Als daar politieke wil toe is. Maar juridisch is het niet te legitimeren. En heb je dat er voor over, dat is de vraag. Op het moment dat je het internationale recht aan de laars lapt, dan ben je simpelweg een minder betrouwbare of relevante gesprekspartner. Als Nederland willens en wetens verdrag X schendt omdat het niet meer in ons straatje past, hoe kun je dan bijvoorbeeld Rusland aanspreken als die zich niet aan verdrag Y houdt?’ / Mark Merks