Qua lichaamslengte bungelden Nederlanders eeuwenlang onderaan de ladder. In de loop van vorige eeuw zette de kentering in en groeiden we uit tot langste mens van de wereld. Nieuw onderzoek werpt licht op het waarom van die groeispurt.

De lange Nederlander is een relatief nieuw fenomeen. Omstreeks 1800 is hij niets meer dan een kleine opdonder, maar vijftig jaar later zet de kentering in. Nog eens enkele decennia later, rond 1930-1940, lijkt de Nederlander volgroeid: dan stevent hij de rest van de wereld in lengte voorbij. Vanwaar die groeispurt? Onder leiding van historisch demograaf Jan Kok van de Radboud Universiteit zoekt een onderzoeksgroep – bestaande uit gezondheidseconomen en historici van de RU, RUG en VU – antwoorden op die vraag. Een uit de kluiten gewassen project: de NWO steekt er een subsidie van 750.000 euro in.

Dienstplichtigen
Want het is een belangwekkende kwestie. ‘Lengte zegt veel over gezondheid,’ legt Angélique Janssens uit. De hoogleraar Historische demografie werkt als copromotor mee aan het project. ‘Doorgaans geldt: hoe gezonder, hoe langer. Wij onderzoeken welke factoren bijdroegen aan de groeispurt van de Nederlander.

Open Source-project Vele handen, waar iedere burger historische persoonsgegevens in kan voeren, moet daarbij helpen. De database omvat onder andere de gegevens van 14.000 dienstplichtigen die geboren werden tussen 1811 en 1922. Ook de lengte van deze negentienjarige jongens werd destijds geregistreerd. De onderzoekers koppelen die gegevens aan factoren als gezinsomstandigheden en latere levensloop. Janssens: ‘Neem hun regionale afkomst. In de negentiende eeuw waren de gewesten Holland, economisch gezien, veel ontwikkelder dan inlandse gewesten als Overijssel. En iemand die in zijn jonge jaren een hongersnood meemaakt, heeft minder kans een flinke lengte te bereiken.’

Internationale aandacht
Pas in 2018 worden de eerste resultaten verwacht, dus naar eventuele oorzaken van de Nederlandse groeispurt is het nog gissen. Janssens wijst op de rol van selectie effecten. Gunstige invloeden tijdens de kindertijd, zoals genoeg eten en een goede positie binnen het gezin bij de verdeling van dat voedsel, zouden lengtegroei stimuleren – op zijn beurt een goede uitgangspositie voor de verdere levensloop. ‘Een zogenaamde virtuous cycle. Kinderen van lange ouders, met goede kansen in hun jonge jaren en gunstige gezinsomstandigheden – verhogen hun kansen op de arbeids- en huwelijksmarkt.’

De zaak houdt niet alleen Nederland bezig. Omdat lengte veelzeggend is voor gezondheid, kijken andere landen met argusogen naar de rijzige Nederlander. Een ‘bijzonder spannend project’, noemt Janssens het daarom. ‘Ook omdat de rest van de wereld over onze schouders meekijkt.’ / Linda van der Pol