De Wageningse entomologen Kees Booij en Theodoor Heijerman uiten op Kennislink kritiek op de insectenstudie van hun Nijmeegse collega’s Hans de Kroon en Caspar Hallmann. Kees Booij over de vermeende tekortkomingen in het artikel.

In het insectenonderzoek gebruikten Radboudonderzoekers Hans de Kroon en Caspar Halmann Duitse data over de insectenpopulatie in een aantal Duitse natuurgebieden over de afgelopen 27 jaar. Hun conclusie was even schrikbarend als spraakmakend: maar liefst 75 procent van alle vliegende insecten is verdwenen. Internationale media pikten de resultaten gretig op.

De Wageningse entomoloog Kees Booij betwijfelt de conclusie van het onderzoek. ‘Ik kan me voorstellen dat er de afgelopen jaren minder insecten zijn dan voorheen, maar niet zoveel minder als het onderzoek suggereert.’ Volgens hem schort er nogal wat aan de gebruikte dataset. ‘Die is niet robuust genoeg om dit soort conclusies te trekken.’

Booij geeft verschillende argumenten voor zijn standpunt. Er is niet systematisch gemeten: niet steeds op dezelfde plekken en niet met dezelfde frequentie. ‘Op sommige plekken is in 27 jaar maar één of enkele keren gemeten. Terwijl die plekken wel zijn meegenomen in het onderzoek.’ Ten tweede zijn in de dataset ook metingen meegenomen, uit hele andere gebieden. ‘Waar ligt de grens? Neem je Spaanse natuurgebieden dan ook mee? De consistentie ontbreekt ook op dit punt.’

‘Actie is goed, maar de wetenschappelijke grondslag moet wel gedegen zijn’

Tot slot zegt Booij dat het meten van biomassa bij insecten altijd een moeilijke kwestie is. Die vertoont van nature al enorme schommelingen tussen verschillende jaren. Daaruit een algemene trend distilleren is dus gevaarlijk, zo legt Booij uit. ‘Daarbij komt dat de malaisevallen (waarmee de insecten werden gevangen, red.) in eerste instantie niet zijn uitgezet om de biomassa te meten maar om inventarisaties van soorten te doen.’

Heeft het artikel volgens u dan nog wel enige wetenschappelijke waarde?

‘Voor natuur- en landbouwbeheer is de waarde van het artikel twijfelachtig. Het is hooguit een wake-up call. Hopelijk maakt dit ook voor ecologen duidelijk dat ze altijd kritisch moeten kijken naar data en geen overhaaste conclusies mogen trekken.’

Het insectenprobleem wordt nu eindelijk aangekaart. Is dat geen goede uitkomst van dit artikel?

‘Ik ben zelf ook voor natuurbescherming, dus ik snap het idealisme. Er bestaat geen harde grens tussen wetenschap en actie voeren. Het is vaak een ethische kwestie: hoe ver durf je te gaan? Voor mij ging dit artikel over de schreef. Actie is goed, maar de wetenschappelijke grondslag moet wel gedegen zijn.’

‘Dat het zo in de media komt, kun je de onderzoekers niet geheel verwijten. Al was de titel van het wetenschappelijk artikel (More than 75 percent decline over 27 years in total flying insect biomass in protected areas, red.) wel wat tendentieus. Dat klinkt natuurlijk sensationeel, dus logisch dat het wordt opgepikt. Ik had liever eerst een wetenschappelijke discussie gezien. Het had nooit op deze manier in de media mogen komen.’

U mengt u nu ook in het publieke debat. Wat wordt uw volgende stap?

‘Allereerst ga ik een presentatie geven voor de entomologische vereniging over onderzoek naar insectenpopulaties. Daarnaast ga ik een wetenschappelijke reactie op het artikel en een diepgaand stuk over tendentieuze conclusies schrijven. Ik heb zelf goed nagedacht over of en hoe ik dit moest doen. Discussie helpt het debat niet altijd vooruit. Ik vind ook zeker dat ze nog in overleg moeten met de politiek, maar dan moeten de onderzoekers ook de zwaktes van het stuk erkennen. Het is in deze discussie belangrijk dat de informatie klopt.’

[kader-xl]Caspar Hallmann en Hans de Kroon hebben in een reactie aangegeven dat de kritiek ongefundeerd is. ‘Men had graag andere data willen zien. Dat mag zo zijn, maar dat neemt niet weg dat de omvangrijke dataset uitstekend geschikt is om de achteruitgang van vliegende insecten te kwantificeren. De achteruitgang van ruim 75 procent over 27 jaar is een robuuste schatting. Daarbij is onze statistische aanpak zo opgesteld om de verschillende eigenschappen van deze dataset perfect te kunnen ondervangen.’[/kader-xl]