Vroeger was alles beter. Toch? Vooral de literatuurrecensies, die waren véél beter! Neerlandica Esther Op de Beek deed er onderzoek naar en kwam tot een andere conclusie.

Het valt eigenlijk reuze mee, hoeveel er in de loop der tijd veranderd is in literatuurrecensies. Dat concludeert neerlandica Esther Op de Beek, die op het onderwerp promoveert. ‘Ik hoor het vaker om me heen: schrijvers en wetenschappers die klagen over de huidige literatuurkritiek. Ze vinden dat er te veel nadruk wordt gelegd op de stijl en grijpen dan terug op vroeger.’ Dat maakte Op de Beek nieuwsgierig. Zou uit onderzoek blijken dat de literatuurkritiek daadwerkelijk is veranderd in de afgelopen zestig jaar?

Op de Beek bestudeerde meer dan zevenhonderd recensies die verschenen tussen 1955 en 2005. ‘Ik bekeek op welke eigenschappen recensenten van de vijf grote kranten (NRC Handelsblad, de Volkskrant, Parool, Trouw en het Algemeen Dagblad) romans beoordelen. Er blijkt minder te zijn veranderd dan verwacht in de manier van recenseren. Recensenten beoordelen een roman op de vorm. Ze kijken er heel analytisch naar.’

Baantjer
Maar de lezer koopt een boek toch niet om die reden? Die wil toch weten of een roman bijvoorbeeld grappig of saai is? Op de Beek: ‘Recensenten houden wel degelijk rekening met hun doelgroep, dat zie je ook in alle jaren terug. Zo werden wel eens pocketromans besproken of boeken uit de Baantjer-reeks.’

Wat wel echt aan verandering onderhevig is, is de hoeveelheid recensies die kranten plaatsen. ‘Het aantal recensies is verviervoudigd, maar het aantal uitgebrachte boeken stijgt nog veel harder; de selectie is dus strenger geworden.’ Volgens Op de Beek kwam er meer ruimte voor recensies toen kranten in de jaren zeventig boekenbijlagen introduceerden. ‘Recentelijk worden recensies weer korter en komen meer genres aan de orde, zoals non-fictie en thrillers. Daarvoor moet ruimte worden gemaakt.’  Steeds meer boeken krijgen het predicaat ‘roman’. Zo worden thrillers tegenwoordig ‘literaire thrillers’ genoemd door uitgevers. ‘Of critici het daarmee eens zijn, ligt nog steeds aan de waardering van de recensent voor de stijl, de diepgang en de complexiteit van het boek.’

Hoewel ze haar promotieonderzoek woensdag verdedigt, is Op de Beek nog lang niet klaar met de verzamelde data voor haar onderzoek. ‘Ik heb nog niet gekeken of er een verschil is tussen professionele recensenten en de gewone lezers op het internet.’ Kortom: nog genoeg te onderzoeken. Maar eerst maar eens promoveren. / Jolene Meijerink