Op wedstrijddagen van het Nederlands elftal blikt Vox vooruit met een onderzoeker die zich op één of andere manier bezighoudt met sportwetenschap. Vandaag: theologiehoogleraar Christoph Hübenthal. ‘Verbondenheid zal er ook zijn als Oranje vanavond verliest.’ 

Voetbal en religie zijn als appels en peren. Niet hetzelfde, maar de overeenkomsten zijn wel opvallend. Zo is er het stadion dat net als de kerk of de tempel zorgt voor de enscenering. Je hebt de liedjes die de supporters of de kerkgangers met elkaar zingen. Je hebt vaste rituelen die een rol spelen. Zoals bij voetbal de manier waarop spelers worden begroet. En je hebt de belijdenis: ‘PSV is míjn club.’

‘En ik denk dat mensen er voor een deel ook hun identiteit aan ontlenen’, zegt theologiehoogleraar Christoph Hübenthal. ‘En dan bedoel ik de narratieve identiteit, dus het verhaal dat je rondom jezelf vertelt: wat je belangrijk vindt in het leven, de gebeurtenissen die je hebben gevormd. In de constructie van zo’n verhaal speelt voetbal bij veel mensen ook een rol. Mensen vertellen dan dat ze supporter zijn bij die bepaalde club en dat dat mede komt doordat ze die bepaalde wedstrijd hebben gezien.’

Oranjegekte
Maar voetbal speelt ook een rol bij de vorming van een collectieve identiteit, zoals je de oranjegekte kunt noemen na de 5-1 overwinning op Spanje. Of Nederland vanavond weer op zo’n manier wint, is niet eens belangrijk voor dat collectieve gevoel, zegt Hübenthal. ‘Je kunt ook een gevoel van verbondenheid hebben in het lijden.’ Hij roept de WK-finale van 1974 in herinnering, toen Duitsland in de finale won van Nederland. ‘Ik herinner mij dat dat toen in Nederland ook werd ervaren als collectief verlies. Dus dat gevoel van verbondenheid wordt net zo goed bereikt bij een nederlaag.’

In zijn geboorteland Duitsland is dat onderlinge gevoel van verbondenheid van recenter datum. ‘Ik weet nog dat Duitsland in 1990 de wereldtitel won en er mensen op straat rondreden met Duitse vlaggen. Daar hadden heel veel mensen negatieve gevoelens bij. Dat deed je niet als Duitser, vanwege ons oorlogsverleden.’ In 2006 was de ommekeer, herinnert Hübenthal zich. ‘Ik vermoed dat dat kwam doordat andere landen het toen ook prima vonden dat wij nationale gevoelens gingen uiten.’

Duitsland kan Nederland nog best eens tegenkomen, dit WK. Met de bijbehorende spanningen tussen de buurlanden. ‘Voetbal bepaalt toch mede je identiteit en misschien ook de nationale identiteit van een land’, verklaart de theoloog de onderlinge rivaliteit. Maar, of misschien juist daarom, besluit hij: ‘Beloof dat je me dan niet komt interviewen.’ / Martine Zuidweg

Lees ook deel 1 van de serie Wat als we vandaag wel/niet winnen