Morgen geeft Liedeke Plate haar oratie als nieuwe hoogleraar Cultuur en Inclusiviteit. De academische gemeenschap moet de onwetendheid over witheid doorbreken, vindt ze. En daar kan Beyoncé nog wel eens bij helpen.

Het rode, vilten vierkantje ligt al klaar op haar bureau om opgespeld te worden. Morgen geeft Liedeke Plate haar oratie als kersverse hoogleraar Cultuur en Inclusiviteit. Naar de staking in Den Haag gaat ze daarom niet. ‘Ik heb nog met de rector overlegd of de oratie verplaatst kon worden, maar de uitnodigingen waren al verstuurd en de boekjes al gedrukt. Gelukkig blijven mijn naaste collega’s hier voor mij.’

Ook in haar oratie roept Plate de academische wereld op om in actie te komen, maar op een andere manier. Wetenschappers moeten zich meer bewust zijn van de rol die witheid speelt in hun onderzoek, vindt Plate. ‘Witheid is de norm. In onze cultuur, maar zeker ook in het onderwijs en onderzoek op de universiteit. Veel mensen beseffen dat niet. Ik wil dat doorbreken.’

Witte wetenschap

Neem bijvoorbeeld de achtergrond van de meeste proefpersonen, zegt Plate. ‘De grootste groep bestaat uit studenten, en daarmee dus hoogopgeleide, vrijwel altijd witte mensen. Zeker in de sociale wetenschappen is dat een probleem. We weten bijvoorbeeld dat manieren van redeneren echt kunnen verschillen tussen culturen.’

Die witte norm is ook op andere plekken terug te zien, aldus Plate. ‘We kijken er niet van op als een klas vol studenten wit is, of onderzoek puur vanuit Westers perspectief is gedaan. Tegelijkertijd is dat wel een bewuste keuze: we kiezen iedere dag wat voor beelden we verspreiden, welke kennis we vergaren en welke – vaak niet-Westerse perspectieven – we juist niet onderzoeken.’

Beyoncé in het Louvre

Als cultuurwetenschapper onderzoekt Plate vooral hoe kunst die norm bevestigt, en daarmee mensen uitsluit, of de samenleving juist inclusiever maakt. Een mooi voorbeeld van dat laatste is de videoclip van APES**T van Beyoncé en Jay-Z, vindt ze.

‘Het Louvre is het bastion van de hoge kunst, natuurlijk. Beyoncé en Jay-Z gaan daar met hun danseressen tussen staan. Ze eisen hun plek op, gaan de dialoog aan met de witte kunstwerken. Dat zingen ze ook: I can’t believe we made it. This is what we’re thankful for. Daarmee verwijzen ze niet alleen naar hun eigen succes, maar ook naar de geschiedenissen van onderdrukking en uitbuiting die daaraan voorafgingen. Een glimp van die onderdrukking zien we in de enkele zwarte figuur op de schilderijen.’

Het lijkt misschien een onbenullig voorbeeld. Toch heeft zo’n videoclip volgens Plate wel degelijk impact. ‘Kort nadat APES**T uitkwam, organiseerde het Louvre al razend populaire Beyoncé-tours door het museum. Daarmee gingen de bezoekers dus ook anders kijken naar de kunst die er hangt. De ervaring wordt zo veel gelaagder.’

Dansen in de collegezaal

Sowieso is Plate groot fan van dans. Het biedt een andere toegang tot nieuwe informatie, vindt ze. ‘Wetenschap geeft ons rationele kennis. Dans voegt daar een belichaamd, emotioneel, ruimtelijk perspectief aan toe. Dat is een heel andere manier van onderzoek. Kunstenares Dorota Gazy laat bijvoorbeeld dansers door klaslokalen en rechtbanken bewegen om te kijken wat openbare ruimtes eigenlijk met ons dóen.’

‘Ons motto is niet voor niks Change Perspective‘

Hoe vertaalt zich dat naar de universiteit? Plate: ‘We weten al lang genoeg dat studenten hun hersenen niet optimaal ontwikkelen als ze de hele dag in een collegezaal zitten. Maar ook in ons onderzoek denken we te weinig na over de rol die ons lichaam, en daarmee onze genderidentiteit of onze huidskleur, heeft in het dagelijks leven. Inclusie gaat niet alleen over rationele ideeën. Het gaat juist om de belichaming daarvan. Hoe gaan we met elkaar om? Hoe ontmoeten we elkaar, en gebeurt dat überhaupt?’

Plates doel is duidelijk: ze wil de academische wereld inclusiever maken, en daarmee de ruimte vrijmaken voor andere mensen, zodat juist zij hun verhaal kunnen doen. ‘Ons motto is niet voor niks Change Perspective. Dan moeten we ons ook echt openstellen voor verschillende perspectieven – en zorgen dat we daar allemaal van kunnen profiteren.’

De oratie van Liedeke Plate is morgen om 15:45 uur in De Aula.