Met een paar muisklikken heb je ze in huis: designerdrugs. De meeste zijn nog legaal ook. In Nijmegen worden ze onder studenten, net als in de rest van Nederland, steeds meer mainstream. De Utrechtse onderzoeker Anne Zwartsen waarschuwt: 'Er is weinig bekend van de effecten op lange termijn.'

Gezellig met je huisgenoten een biertje drinken of ‘miauw miauw’ gebruiken. Op deze website vertelden studenten onlangs over het nuttigen van alcohol en drugs in tijden van corona. Een op de tien studenten gaf in een enquête van Vox aan wel eens designerdrugs (zoals miauw miauw) te slikken.

Het aantal studenten dat deze geestverruimende middelen gebruikt, was tijdens de coronacrisis zelfs iets toegenomen, van 8 naar 11 procent. Ter vergelijking: het gebruik van xtc was onder Nijmeegse studenten gedaald van 50 naar 41 procent. Hoe onschuldig zijn designerdrugs? Anne Zwartsen deed er voor de Universiteit Utrecht vier jaar onderzoek naar.

Veel designerdrugs zijn legaal verkrijgbaar. Maakt ze dat minder schadelijk dan verboden drugs als cocaïne of speed?

‘Niet per se. Er is vrij weinig bekend van de effecten van deze drugs op zowel korte als lange termijn, ook van hoe verslavend ze zijn. Ze zijn pas sinds begin 21^ste eeuw op de markt. Bijkomend probleem is dat er 900 verschillende stoffen in omloop zijn, en dat er steeds nieuwe stoffen bijkomen. Sommige designer drugs zoals miauw miauw, ook wel 4-MMC of mefedrone genoemd, zijn in Nederland verboden. 3-MMC, die qua chemische structuur heel erg lijkt op miauw miauw is ook een designerdrug, maar deze kun je wel legaal verkrijgen. Hoe verslavend of schadelijk stoffen als 3-MMC zijn, weet je niet voordat ze op de markt komen. Onderzoeken hiernaar worden meestal pas ingezet wanneer er vanuit de maatschappij problematiek wordt gemeld.’

Wat heb jij in jouw onderzoek getest?

‘Ik heb van 22 soorten drugs gekeken wat het effect is op hersen- en hartcellen. Daarbij zaten de bekende drugs als MDMA en cocaïne, maar ook designerdrugs. Een kleine aanpassing van de chemische structuur van een stof kan al een heel groot effect hebben. Bijvoorbeeld een stof waarvan gezegd wordt dat-ie erg lijkt op MDMA kan veel schadelijker zijn dan MDMA zelf. Wanneer je op basis van de ene stof een dosis van de andere stof zou nemen, kunnen de effecten dus wel eens een stuk heftiger zijn.’

‘Het is een kat-en-muisspel’

‘Wat ik vaak tegenkwam in de literatuur is dat gebruikers verschillend reageren op dezelfde drugs. Dat heeft te maken met hun DNA. Net zoals de ene persoon blond haar heeft en de andere zwart, kan persoon A een ander effect ervaren van een bepaalde drug dan persoon B. Bij persoon A zou het eerder kunnen afbreken. Je kunt dus niet zeggen: bij mijn huisgenoot had deze pil dit of dat effect, dan zal het bij mij ook wel zo werken.’

‘Wij zagen bijvoorbeeld dat als je een bepaalde variant hebt van een herseneiwit dat dopamine vervoert, dit kan leiden tot intoxicatie, vergiftigingsverschijnselen. Bij deze mutatie was 21 keer minder cocaïne nodig om hetzelfde effect te krijgen in vergelijking met het normale dopaminetransporteiwit. Verschillen in afbraak of transport kunnen mogelijk leiden tot onbedoelde overdosissen.’

Kun je onveilig gebruik voorkomen?

‘Het lastige van designerdrugs is dat ze als groep niet te vangen zijn. Als er een bepaalde stof op de opiumlijst komt en verboden wordt, zijn mensen in labs alweer nieuwe chemische structuren aan het maken. Het is een kat-en-muisspel. Ervaringen worden uitgewisseld op het web en zo komen nieuwe drugs in omloop. Je weet pas dat het verkeerd gaat als het te laat is. De partydrugs 4-FA en 2C-B waren een paar jaar geleden bijvoorbeeld nog heel populair. Maar na een flink aantal gevallen van vergiftiging – denk aan hersenbloedingen en hartproblemen – zijn die drugs aangemerkt als harddrugs. Nu staan ze te boek als illegaal.’

‘Dat wil niet zeggen dat je er niet meer aan kunt komen. En dat wil ook niet zeggen dat de drugs die nog niet gereguleerd worden, veilig zijn. Er is gewoon nog niet genoeg onderzoek naar gedaan. De overheid werkt nu aan het veranderen van de regulering van deze drugs zodat grotere groepen drugs in een keer gereguleerd kunnen worden in plaats van per drug.’

Ben je tegen het gebruik van designerdrugs?

‘Ik ben niet voor drugsgebruik, maar ook niet tegen. Iedereen moet dat voor zichzelf bepalen. Ik zeg alleen: maak voor jezelf een risicoafweging en laat je spullen testen voor je ze gebruikt. Je kunt nooit weten welk effect bepaalde drugs op jou hebben, maar je kunt ten minste laten controleren wat erin zit. Ik denk dat veel jongeren zich niet realiseren wat het gevaar van designerdrugs is omdat je er zo makkelijk aan kan komen. Ik heb ze zelf ook gewoon online besteld voor mijn onderzoek. Twee dagen later werden ze aan huis bezorgd. De laatste jaren zijn ze heel mainstream geworden.’