Steeds opnieuw halen ze het nieuws: hoogleraren die zich schuldig maken aan grensoverschrijdend gedrag. Veel minder vaak volgt ontslag, terwijl zo’n prof én omstreden én hartstikke duur is. Hoe kan dat?

Paul Bovend’Eert, hoogleraar Staatsrecht, verbaast zich erover dat medewerkers die zich schuldig maakten aan vormen van ernstige seksuele intimidatie, vaak gewoon in dienst kunnen blijven. In een eerder opiniestuk riep hij de Radboud Universiteit op om te zorgen voor een adequate handhaving van gedrags- en integriteitsregels.

Want ook in Nijmegen willen hoogleraren hun boekje nog weleens te buiten gaan. Het radioprogramma Argos onthulde afgelopen zomer dat een hoogleraar Psychologie tussen 2017 en 2020 grensoverschrijdende appjes stuurde naar een masterstudent en bekende verliefd op haar te zijn. De man kreeg hiervoor een waarschuwing, die als een gele kaart werd toegevoegd aan zijn personeelsdossier. Maar hij werd niet op straat gezet. Na nieuwe signalen en meldingen loopt er nu een nieuw, onafhankelijk onderzoek naar de hoogleraar.

Een collega bij filosofie mocht eerder geen decaan worden wegens ongepast handelen. Voor hem is een nieuwe werkplek gevonden binnen de universiteit, nadat hij langere tijd niet welkom was op de faculteit. Hij mag geen onderwijs meer geven, maar is nog altijd hoogleraar en ontvangt het bijbehorende salaris.

Steeds meer klachten

Is het echt zo moeilijk om een hoogleraar de deur te wijzen? Volgens Bovend’Eert maakt het nogal uit wat de man in kwestie (meestal zijn het mannen, red.) precies heeft gedaan. ‘Gaat het om handtastelijkheden, stalking of suggestieve voorstellen?’

‘Aan een toneelacademie kan fysiek contact sneller onderdeel zijn van opleidingen dan aan universiteiten’

Dat zijn dingen waar een rechter rekening mee houdt als een zaak bij de kantonrechter, het gerechtshof of de Hoge Raad voorkomt, zegt Bovend’Eert. Het aantal rechtszaken neemt toe, omdat er steeds meer klachten worden ingediend rondom #MeToo op de werkvloer, vanuit allerlei verschillende bedrijven en organisaties. De bedrijfscultuur waaruit de klacht voortkomt, speelt ook een rol, zegt hij. ‘Aan een toneelacademie kan fysiek contact bijvoorbeeld sneller onderdeel zijn van opleidingen dan aan universiteiten.’

‘In de rechtspraak is de vraag of er sprake is van een afhankelijkheidssituatie heel belangrijk’, zegt Bovend’Eert. Is dat het geval, dan leidt dit voor een rechter al snel tot ernstig verwijtbaar handelen. Dat heeft als gevolg dat de betrokkene ontslagen kan worden, zowel op staande voet als door ontbinding van de arbeidsovereenkomst bij de kantonrechter.

Ook kunnen werkgever en werknemer besluiten om in onderling overleg uit elkaar te gaan, via een zogeheten vaststellingsovereenkomst. Daar hoort bijna altijd een geheimhoudingsclausule bij.

Duidelijke sancties

Ook belangrijk: zijn er duidelijke regels binnen een organisatie, zoals een gedragscode of een klachtenprocedure? En: is de betrokkene al eerder gewaarschuwd? Werknemers moeten namelijk goed weten wat de consequentie is van bepaald gedrag, vertelt Marlet Bron. De arbeidsrechtadvocaat bij Abeln Bron in Groningen verdedigt regelmatig cliënten die te maken kregen met grensoverschrijdend gedrag bij universiteiten.

Ze geeft een voorbeeld: ‘Als in een gedragscode van de universiteit staat dat werknemers die materialen mee naar huis nemen op staande voet worden ontslagen en jij neemt een wc-rol mee naar huis, dan kan je hiervoor ontslagen worden.’

Datzelfde idee is ook van toepassing op een werknemer die een waarschuwing heeft gekregen voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. ‘In de waarschuwingsbrief moet duidelijk staan dat bij herhaling van bepaald gedrag ontslag op staande voet volgt.’

De Radboud Universiteit heeft een gedragscode en een klachtenregeling waarin verschillende regels staan, ook rondom seksuele intimidatie. Arbeidsrechtadvocaat Bron vertelde vorig jaar tegen Vox dat in de gedragscode beter gecommuniceerd moet worden welke sancties volgen bij grensoverschrijdend gedrag.

Die boodschap is ondertussen aangekomen bij de universiteit. ‘We willen duidelijker maken wat de consequenties zijn als de gedragscode geschonden wordt en wanneer er aanleiding is voor intern of extern onderzoek’, schreven collegevoorzitter Daniël Wigboldus en vicevoorzitter Agnes Muskens begin oktober in een mail aan alle medewerkers.

Wel of geen ontslagvergoeding

Of hoogleraren die worden ontslagen wegens seksueel grensoverschrijdend gedrag wel of geen recht hebben op een ontslagvergoeding, is ook een moeilijke vraag. De advocaat-generaal die de Hoge Raad adviseert, pleitte twee jaar terug voor een duidelijke vuistregel in het geval van seksueel grensoverschrijdend gedrag in een afhankelijkheidssituatie.

‘Die vuistregel is er op dit moment nog niet, waardoor verschillende rechtbanken anders oordelen over deze vraag’, zegt Bovend’Eert. ‘Ik hoop dat de rechtspraak hier snel duidelijkheid over verschaft, zodat je niet langer bij de ene onderwijsinstelling met de schrik vrijkomt en bij de andere niet.’

‘Als er sprake is van ernstige verwijtbaarheid heeft de werknemer geen recht op een transitievergoeding’

‘Vooropgesteld: als de fout zo groot is dat er sprake is van ernstige verwijtbaarheid aan de kant van de werknemer, dan heeft die geen recht op een transitievergoeding’, legt arbeidsrechtadvocaat Bron uit. Oordeelt de rechter dat er geen sprake is van ‘ernstige’ verwijtbaarheid, dan heeft een werknemer wel recht op zo’n vergoeding. De transitievergoeding is een standaard vergoeding die gelijk is aan een derde van het maandsalaris (verhoogd met emolumenten, zoals vakantiegeld en 1/12 eindejaarsuitkering) per gewerkt jaar.

Dat betekent dat een hoogleraar die negen jaar in dienst is, drie maandsalarissen mee naar huis krijgt. Uitgaande van een salaris van 6.375 euro, komt dat – inclusief alle extra’s – neer op een bedrag van zo’n 22.000 euro.