Volgens Amerikakenner Peter van der Heiden is Donald Trump, die gisteren werd geïnaugureerd als 47ste president van de Verenigde Staten, in de kern een zakenman: als een deal niets oplevert voor Amerika, of voor hemzelf, dan haakt hij af. 'De Meloni’s, Le Pen’s, Orbans en Wildersen en hun achterbannen zullen Trumps voornemens met instemming begroeten.'

Vier jaar geleden, daags na de bestorming van het Capitool door MAGA-aanhangers, schreef ik voor Vox een artikel over vier jaar Trump. Mijn afsluitende woorden toen: “Hoe dan ook werd gisteren geschiedenis geschreven, met een gewelddadige en onwaardige finale van een van begin tot eind onwaardig presidentschap.”

‘Wezenskenmerk van hem als politicus is zijn onvoorspelbaarheid’

Eigenlijk had ik willen schrijven dat het de finale van het politieke leven van Donald Trump was, overtuigd als ik was dat de Amerikaanse bevolking de 45^e president nooit meer in de buurt van het Witte Huis zou willen hebben. Maar daar zat ik flink naast – gisteren is Trump geïnaugureerd als 47^e president van de Verenigde Staten, en nu is de vraag wat zijn rentree in het centrum van de macht gaat betekenen. Voor Amerika, voor de wereld, en voor ons.

Sluiten van deals

Het lastige is dat daar nauwelijks iets over te zeggen valt. Natuurlijk, we hebben al eens vier jaar Trump gehad, en bij iedere andere politicus zouden deze ervaringen uit het verleden weliswaar geen garantie, maar wel op zijn minst een behoorlijke indicatie zijn voor de toekomst, maar dat geldt niet voor Trump. Wezenskenmerk van hem als politicus is zijn onvoorspelbaarheid. Hij is niet verankerd in een traditie of ideologie, althans niet in een ideologie of traditie die concrete praktische handvatten biedt.

Je kunt je zelfs afvragen of we hier eigenlijk wel van doen hebben met een politicus. In de kern is Trump een zakenman, die transactioneel opereert: alles draait bij hem om het sluiten van deals. Als het niets oplevert voor Amerika (of voor hemzelf, vrees ik) of als het zelfs ten koste gaat van het (financieel) belang van de VS, dan haakt Trump af. Dat zit achter zijn dreigementen om de NAVO op te blazen (ik verdedig geen landen die hun defensie-uitgaven niet op orde hebben en schuilen onder de Amerikaanse paraplu) en achter zijn vete met Canada, dat over de rug van de VS rijk zou worden door de levering van olie.

Impeachment

Om bij Trump iets gedaan te krijgen, moet je hem dus wat bieden. Dat ondervond de Oekraïense president Zelensky al in Trumps eerste termijn, toen de Amerikaanse president militaire steun afhankelijk stelde van de bereidheid van Oekraïne om strafrechtelijk onderzoek te doen naar Joe Biden en diens zoon Hunter – wat Trump zijn eerste impeachment opleverde. Erg warme gevoelens koestert hij dan ook niet voor zijn Oekraïense ambtgenoot, wat zeker zal meespelen bij de aangekondigde vermindering van de steun aan diens land.

‘Internationaal klimaatbeleid krijgt een serieuze setback’

De vanzelfsprekende hulp onder president Biden (voor zover de Republikeinen dat toelieten, natuurlijk) valt weg en Zelensky zal Trump moeten verleiden zijn land te blijven steunen. Daarbij zal het Oekraïne niet helpen dat de bewindslieden en adviseurs die Trump op defensiegebied heeft aangesteld volledige MAGA-loyalisten zijn, die er dus net zo instaan als de president zelf. Het enige tegengeluid dat nog een beetje te verwachten is, komt van Marco Rubio, een meer traditionele, transatlantische Republikein, op Buitenlandse Zaken – van wie ik daarom niet verwacht dat hij erg lang minister zal blijven.

Grenzen dicht

De ‘America first’-retoriek, ook weer prominent aanwezig in Trumps tweede inauguratie en nu aangevuld met een ‘Gouden Eeuw’ voor de VS, gaat gegarandeerd gevolgen hebben voor de rest van de wereld. Trump is er heilig van overtuigd dat iedereen stelselmatig misbruik maakt van de Verenigde Staten, op elk gebied. Het duidelijkst is dat op het terrein van defensie: bondgenoten betalen stelselmatig te weinig en leunen, gratis, op de militaire kracht (en militaire uitgaven) van de VS. Maar bijvoorbeeld ook de illegale massa-immigratie wordt door vreemde overheden bewust ingezet om Amerika te verzwakken – en dus gaan de grenzen dicht.

Klimaatverandering is een hoax, ook erop gericht om Amerika te beschadigen. En dus gaat Trump (‘drill baby, drill!’) weer voluit olie oppompen en stopt hij het programma om over te gaan op elektrische voertuigen (wat Trumps topadviseur en Tesla-eigenaar Elon Musk daarvan vindt, is nog even de vraag). En Trump wil zulke hoge handelstarieven opleggen dat ze de inkomstenbelasting kunnen vervangen. Internationaal klimaatbeleid krijgt dus een serieuze setback (de grootste vervuiler gaat er nog een tandje bijzetten) en het wachten is op een recessie, door de handelsoorlog die het resultaat zal zijn van dit soort importbeleid.

Radicaalrechts

Dit zijn de ‘harde’ gevolgen die we gegarandeerd gaan voelen, maar dat is niet het enige. De plannen van Trump rond kunstmatige intelligentie en sociale media, waar absolute vrijheid voorop komt te staan en censuur (zoals Trump moderatie noemt) wordt verboden. Dit gaat enorme gevolgen hebben voor ons hier. Tot nu toe kon Europa de VS nog – schoorvoetend – meekrijgen in het beteugelen van de gevaren van ongebreidelde nieuwe technologie, onder Trump gaat dat zeker niet lukken. Gecombineerd met zijn rabiate verwerping van alles wat hij ‘woke’ noemt, is dat een behoorlijke bedreiging voor de vrijheid en het welzijn van velen.

Misschien zal dat nog wel het meest tastbare gevolg van het hernieuwde aantreden van Trump zijn: een nieuwe agenda, nieuwe mogelijkheden en nieuwe energie voor radicaalrechts in de rest van de wereld, dat zich in veel, zo niet alles, van Trumps plannen voor een tweede termijn kan vinden. De Meloni’s, Le Pen’s, Orbans en Wildersen en hun achterbannen zullen Trumps voornemens met instemming begroeten.