De situatie in Moria, het overbevolkte vluchtelingenkamp op het Griekse eiland Lesbos, was al jaren schrijnend. Daarbovenop kwamen de coronacrisis en twee grote branden, die het kamp deze week in de as hebben gelegd. Hoogleraar en Europarlementariër Tineke Strik spreekt donderdag bij Radboud Reflects over het kamp. ‘We moeten als EU er samen voor zorgen dat dit niet nog een keer gebeurt.'

In kamp Moria zaten vóór de branden van vorige week rond de 13.000 vluchtelingen, in een kamp waar slechts faciliteiten waren voor 3000 mensen. Ook werden 35 coronabesmettingen geconstateerd. ‘Het kamp had de perfecte omstandigheden om een besmetting op te lopen,’ zegt Tineke Strik, hoogleraar Burgerschap en Migratierecht en Europarlementariër voor Groenlinks. Morgen spreekt Strik tijdens het actualiteitencollege ‘Corona en de vergeten vluchteling’ van Radboud Reflects.

In haar hoedanigheid als Europarlementariër deed Strik in maart haar best, samen met collega’s, om mensen uit het kamp te krijgen. Ze kreeg een meerderheid in het Parlement zover een oproep aan de Commissie en de lidstaten te steunen om in elk geval de kwetsbare asielzoekers te evacueren uit de overbevolkte kampen op de Griekse eilanden. Vervolgens moesten ze verdeeld worden over de lidstaten. De slechte omstandigheden zouden de vluchtelingen immers kansloos maken bij een virus-uitbraak.

De EU-lidstaten zijn niet erg gemotiveerd om vluchtelingen op te nemen, zegt ze. ‘Mensen hebben al die tijd in een riskante situatie gezeten. Er was geen mogelijkheid tot afstand houden en er waren slechte sanitaire voorzieningen. Mensen die aankomen in Moria moeten vaak anderhalf jaar wachten op een interview over hun asielaanvraag,’ vertelt Strik. Door de coronacrisis kwamen er restricties voor het kamp, waardoor hulporganisaties moeilijk toegang hadden. ‘Daarnaast was er niet genoeg medische capaciteit aanwezig.’

Kwetsbaar

Het actualiteitencollege van morgen was al langer gepland. Inmiddels is het onderwerp ingehaald door de werkelijkheid: niet alleen corona, maar een allesverzengende reeks branden hebben Moria hard geraakt. ‘Ik kreeg een mail met een update van Artsen zonder Grenzen,’ zegt Strik. ‘Het is nu een enorme chaos in Moria. Kwetsbare mensen worden naar het vasteland overgebracht, maar ik vraag me af of niet íedereen die daar woont op dit moment kwetsbaar is.’

Daarnaast weet de Europarlementariër niet wat de redenering van de Griekse regering is. ‘Ik ben een beetje bang dat de Grieken de situatie niet willen verbeteren, met name omdat ze nog geen hulp hebben ingeroepen van andere lidstaten. De regering wil niet iedereen van de Griekse eilanden evacueren, maar bouwt nu weer aan een tentenkamp dat opnieuw niet aan de Europese standaarden voldoet.’ zegt ze. ‘Daarnaast hoopte ze misschien dat de slechte omstandigheden in Moria een afschrikwekkend effect zouden hebben op de vluchtelingen die in Turkije verblijven.’

Structurele oplossingen

De Tweede Kamer stemde in juli tegen het opnemen van 500 vluchtelingenkinderen uit Moria. ‘De Nederlandse regering heeft altijd gezegd dat alle lidstaten mee moeten doen, niet alleen wij. Daarnaast willen ze structurele maatregelen, geen ad hoc-oplossingen,’ zegt Strik. ‘Het probleem is echter dat een gebrek aan dat soort structurele maatregelen juist heeft geleid tot het ontstaan van kamp Moria.’ De lidstaten proberen al vier jaar vergeefs een asielakkoord te bereiken. ‘Het is een beetje cynisch om als land in deze situatie te zeggen dat je alleen wilt meewerken aan structurele oplossingen, terwijl de onderhandelingen daarvoor in een impasse zitten.’

‘Wat mij betreft komt er nooit meer een Moria,’ zegt Strik. ‘Op 23 september komt de Europese Commissie met een nieuw plan voor een asielsysteem. Daarin moet worden nagedacht over verplichte solidariteit, we hebben landen al met prikkels geprobeerd te stimuleren om vluchtelingen op te nemen.’ Landen als Hongarije en Polen weigeren dat op dit moment nog te doen. ‘Regeringen verwijzen graag naar een gebrek aan maatschappelijk draagvlak, maar er is niet één publieke opinie. Veel mensen, organisaties en lokale overheden dringen juist aan op meer solidariteit,’ stelt ze. ‘We moeten een gevoel creëren dat we er samen aan gaan staan. Alleen zo kunnen we voorkomen dat er nog eens zo’n schrijnende situatie als Moria ontstaat.’

Het actualiteitencollege van Radboud Reflects over kamp Moria begint morgenavond om 20.00uur, in de Lindenberg (toegang 7,50 euro). Naast Strik zal ook Nora Stel spreken, universitair docent Conflictstudies.