OPINIE - Politicologiestudent Tjitse Ozinga begeleidt regelmatig aankomende studenten tijdens meeloopdagen en kreeg onlangs de vraag wat het predicaat 'beste brede universiteit van Nederland' eigenlijk betekent. Hij zocht het uit en kwam tot de conclusie dat tenminste zeven universiteiten claimen ‘de beste’ van Nederland te zijn. 'Universiteiten kunnen zich beter zo min mogelijk aantrekken van ranglijsten', schrijft hij.

Voor 1 juni moeten studenten en scholieren de studiekeuze doorgeven. Voor de coronacrisis begeleidde ik regelmatig studenten tijdens meeloopdagen. Je vertelt wat over je opleiding, beantwoordt een paar vragen en grapt wat ongemakkelijk over je carrièreperspectief. Maar laatst kreeg ik een vraag waar ik mijn wenkbrauwen toch over optrok. ‘Ik las op jullie website dat de Radboud Universiteit de beste universiteit van Nederland is, hoe zit dat eigenlijk?’ Tja, hoe zit dat eigenlijk?

Correctie, de Radboud Universiteit is de ‘beste brede, klassieke universiteit’, zoals trots op de homepage staat vermeld. En dat al acht keer in de afgelopen negen jaar! Dat is toch maar mooi, studeren aan de crème de la crème van het Nederlandse onderwijs. Hoewel… de award is toegekend in de Keuzegids Universiteiten. Die kroonde de Universiteit Wageningen toch tot beste universiteit? Dat klopt, en ook al voor de vijftiende keer op rij. Het verschil zit ‘m erin dat Nijmegen zowel alfa, bèta als sociale wetenschappen aanbiedt, en zich daarom een brede universiteit mag noemen. Toch wat verwarrend…

Top 100

Maar dat is nog niet alles. De Universiteit Twente is de ‘beste technische universiteit’. Maar zijn de technische opleidingen daar dan beter dan aan een brede universiteit als de Radboud Universiteit? En de niet-technische studies in Twente dan? Wat zegt een predicaat als ‘beste’ nou eigenlijk echt over de individuele opleidingen? En dan hebben we het nog maar over één (!) keuzegids. Elsevier zet Groningen namelijk op 1 bij de brede universiteiten.

De samenstellers van de Academic Ranking of World Universities vinden weer iets heel anders. Daar komt de Universiteit Utrecht al voor de vijftiende keer op rij als winnaar uit de bus. Nou ja, ze moet nog 48 andere buitenlandse universiteiten voor zich dulden. Daarna komt Groningen op plek 65, gevolgd door Rotterdam en Leiden. De Radboud Universiteit komt de top 100 niet eens binnen, en staat nationaal ook niet in de top 5. Dat is toch een behoorlijk verschil. Op de CWUR World University Ranking komt de Radboud Universiteit er nog slechter vanaf op plaats 144. Utrecht staat wederom bovenaan, maar wel 24 plekken lager. In de QS World University Ranking komt echter de TU Delft als beste uit de test, gevolgd door de UvA. En ga zo maar door.

Vrije val

We zijn allemaal dol op lijstjes, maar wat is het nog waard om ‘de beste’ te zijn als bijna iedereen zich kan uitroepen tot grote winnaar? Elk lijstje houdt er weer verschillende onderzoeksmethoden op na om een ranking samen te stellen. De internationale rankings zijn vaker gericht op wetenschappelijke reputatie, denk aan Nobelprijzen. Het is dus maar net waar je de aandacht legt. Maar je kan niet van elke aankomende student verwachten dat hij of zij alle rankings doorspit en kijkt waarop deze gebaseerd zijn. Internationale studenten zijn waarschijnlijk sowieso sneller geneigd om naar de bredere wereldwijde ranglijsten te kijken.

Toch kan een nieuwe methodiek grote gevolgen hebben. Kijk naar de Avans Hogeschool, die in de Elsevier-ranking van 2019 opeens van plaats 1 naar 5 was gedaald vanwege een aanpassing in de meetmethode. Ook op de internationale ranglijsten gebeurt dit regelmatig. Een vrije val van een gerenommeerde universiteit levert vette krantenkoppen op.

Internationaal

Kritiek genoeg dus, maar de lijsten zijn niet meer weg te denken. Doe je niet mee, dan zal niemand je vinden. Zeker internationaal kan dat zwaar wegen. Afschaffen wordt dus lastig. Maar in een doemscenario gaan universiteiten hun beleid aanpassen op de vage criteria van de meeste rankings. Veel geld voor marketing en onderzoek is leuk, maar of het onderwijs daarmee gebaat is, blijft de vraag.

Dus stop met het universiteits-breed vergelijken en ga voor kwaliteit boven kwantiteit. Wat dat betreft doen de Nederlandse rankings het goed, door zich veelal op studentenenquêtes te richten. Als dit jaar de kranten weer vol staan met spectaculaire stijgingen en dalingen van universiteiten, moeten we maar hopen dat de bestuursvoorzitters niet liggen te woelen in bed en hun hoofd koel houden. Immers, volgend jaar kan alles weer anders zijn…