Nederland wil voorop lopen in het proefdiervrij maken van de wetenschap, maar veel biomedisch onderzoek kan helemaal niet zonder. Dat stelt hoogleraar Willem Mulder in een opinie in de Volkskrant, ondertekend door honderd collega-wetenschappers. Sprekend voorbeeld van de noodzaak voor proefdieren is volgens hem de ontwikkeling van het coronavaccin.

Proefdieronderzoek uit de taboesfeer halen, dat is wat Willem Mulder wil bereiken met het pleidooi dat hij opstelde met de Nijmeegse neurowetenschapper Judith Homberg. ‘Omdat een lobby van politici en NGO’s is gefaciliteerd door overheidsorganisaties zoals het RIVM en een aantal universiteitsbestuurders, wordt de indruk gewekt dat we in de nabije toekomst alternatieven kunnen gebruiken voor dierproeven.’ Dat is onjuist, maar daardoor blijft proefdieronderzoek een onnodig controversieel onderwerp, stelt hij.

Buitenspel

Mulder woont en werkt sinds kort weer helemaal in Nederland, na een loopbaan van vijftien jaar bij academisch ziekenhuis Mount Sinaï in New York. ‘Toen ik de balans ging opmaken schrok ik. Ons land wil wereldleider zijn in de overstap naar dierproefvrij onderzoek, maar zet zich zo buitenspel.’ Buitenspel, omdat we nog helemaal niet zonder proefdieren kunnen. Denk bijvoorbeeld aan ons immuunsysteem en de hersenen, die zijn veel te complex om zonder inzet van proefdieren te doorgronden, vertelt de hoogleraar Precisiegeneeskunde, die zijn tijd nu verdeelt tussen de Technische Universiteit in Eindhoven (waar overigens geen onderzoek met proefdieren plaatsvindt) en het Nijmeegse Radboudumc.

En begrip van ons immuunsysteem is niet alleen de sleutel tot immuuntherapie voor kankerpatiënten, waar Mulders onderzoek zich op richt, maar ook tot het coronavaccin. Mulder noemt de razendsnelle ontwikkeling daarvan spectaculair, en dat was zonder testen op proefdieren – voorafgaand aan het testen op proefpersonen – niet gelukt.

Kop van Jut

Mulder en Homberg staan niet alleen, de brief is mede ondertekend door honderd wetenschappers, van de Nijmeegse hoogleraar Infectieziekten Mihai Netea tot hersenonderzoeker en schrijver Dick Swaab. Vervelende reacties verwacht Mulder ook, ‘maar ik wil voor dit doel best kop van Jut zijn’. Aandacht voor dierenwelzijn bij dierproeven staat wat hem betreft buiten kijf: ‘Die regelgeving draagt alleen maar bij aan de kwaliteit van de studies.’

Dat de suggestie wordt gewekt dat we prima zonder dierproeven kunnen, is wat hem het meest dwars zit. ‘Sommige politici doen of wij wetenschappers niet out of the box willen denken.’ Onderzoekers gebruiken naast diermodellen van ziekten ook andere modellen, zoals computersimulaties of organoids. Dat zijn heel welkome aanvullingen, maar geen alternatieven voor proefdieronderzoek, zoals vaak wordt beweerd, stelt Mulder. Daarom is hij blij met de handtekening van moleculair geneticus Hans Clevers, tevens oud-president van de KNAW: ‘Hij houdt zich onder andere bezig met organoids, driedimensionale weefselstructuren die vaak worden genoemd als vervanging van proefdieren.’

Uitleggen

Met zijn pleidooi hoopt Mulder te bereiken dat politici en universiteiten het onderwerp minder tot een taboe maken, zodat erover gesproken kan worden. ‘Universiteitsbesturen zouden de toepassing van proefdieren in onderzoek en onderwijs moeten uitleggen aan het publiek.’ Hij wil ook dat de politiek beseft dat het snel afschaffen van dierproeven niet samengaat met onze huidige toppositie in biomedisch onderzoek. ‘We jagen het biomedisch onderzoek en de biotech-industrie weg uit Nederland.’

Dit artikel van Lydia van Aert verscheen eerder op Cursor.