Roshan Cools, hoogleraar Cognitieve Neuropsychiatrie, sprak gisteren de Soeterbeeck Preeck. In de Mariënburgkapel vertelde Cools over controle en impulsiviteit, over ritalin en maakbaarheid. De kern van haar boodschap? ‘Laat uzelf eens afleiden.’

De seculiere preek, georganiseerd door het Soeterbeeck Programma, blijkt populair. Iedere stoel in de Mariënburgkapel is bezet, aan de organisatie zelfs de taak om mensen teleur te stellen aan de kassa. Het publiek is qua samenstelling gevarieerd, van wakkere grijze koppen tot montere studenten. De setting is opvallend: op de achtergrond is de nog officieel te openen tentoonstelling over het bombardement op Nijmegen zichtbaar. De decoratieve zandzakken, foto’s van een verwoeste stad, en binnenvallende zonlicht zorgen voor bijzondere sfeer.

Roshan Cools, hoogleraar Cognitieve Neuropsychiatrie, start haar preek met een biecht. Ze gaat vandaag pleiten voor meer impulsiviteit, maar ‘ik ben zelf een vrij doelgericht persoon. Ik voel me op gemak als ik zaken onder controle heb, en ben zelfs zenuwachtig dat het niet zo loopt als ik heb gepland.’

Controle hebben. We beoordelen dat als positief. Controle associëren we met doelmatigheid. Impulsiviteit niet. Cools: ‘Dat staat voor slordigheid, associëren we met afgeleid raken, met ADHD zelfs.’ Ze haalt het voorbeeld aan van Frank, een Amerikaanse jongen die zo verzonken raakte in zijn dagdromen dat alleen tegen hem schreeuwen hem uit zijn trance kon halen. De Britse Virginia, die aan één stuk door tetterde, niet stil te krijgen. En tot slot Nick, een jongen die zo ver ging met zijn experimenten dat het hem enkele keren bijna het leven kostte.

In deze tijd zou het zeer wel mogelijk zijn dat we deze drie kinderen ritalin zouden voorschrijven. ‘Tussen 2006 en 2012 is de hoeveelheid jongeren die ritalin voorgeschreven krijgt verdrievoudigd.’ Het zou ze geholpen hebben zich te concentreren, geholpen hebben hun gedrag meer te beheersen. En wellicht zouden we dan de creativiteit en ontwikkeling van architect Frank Lloyd Wright, schrijfster Virginia Woolf en uitvinder Nicola Tesla in de weg hebben gestaan. Cools: ‘Ritalin verhoogt de productie van het stofje dopamine, dat de diepe primitieve delen van de hersenen beter laat werken. Het helpt ons focussen. Maar het heeft invloed op de prefrontale cortex, de dirigent. De cognitieve vernauwing die ritalin veroorzaakt helpt kinderen tijdens de rekenles; maar helpt het ze ook op het schoolplein, of tijdens de dansles?’

Begrijp me niet verkeerd, vraagt Cools haar publiek, er zijn zeker kinderen die medicatie als ritalin nodig hebben. Maar ze waarschuwt dat we niet door moeten slaan in onze controledrift, in het idee dat alles maakbaar is. ‘Wat ik wil zeggen is het volgende: onze exclusieve focus op controle gaat ten koste van innovatie. Daarom vraag ik u: wees impulsief, laat uzelf ook eens afleiden. Alleen dan kunnen we het beste uit onszelf én onze kinderen halen.’ / Mark Merks