De universitaire wereld neemt wetenschapsfraude niet echt serieus, blijkt uit onderzoek van journalist Frank van Kolfschooten. Vandaag verschijnt het boek Ontspoorde wetenschap bij uitgeverij De Kring. Van Kolfschooten beschrijft in dat boek ook de doofpotcultuur binnen het UMC St. Radboud rondom de fraude bij de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde. Tijdens zijn zoektocht naar wetenschapsfraude merkte Van Kolfschooten dat universiteiten niet geneigd zijn openheid van zaken te geven als het gaat om de fraudegevallen in hun instelling. ‘Sommige bestuurders wezen hun personeel erop dat direct contact met mij uit den boze was en dat alle contacten via de afdeling Voorlichting dienden te lopen. Niet alle voorlichters en bestuurders waren echter even spraakzaam over fraudezaken, meestal “met het oog op de privacy”.’ Dat hij toch gedetailleerde informatie kan geven over fraudegevallen komt onder meer doordat Van Kolfschooten ook ruim 8000 wetenschappers benaderde, die massaal reageerden. Van Kolfschooten: ‘De affaire Stapel heeft een grote impact gehad. Wetenschappers zijn onzeker geworden en willen graag weten wat er werkelijk aan de hand is. Ze zijn ook opvallend negatief over de doofpotcultuur binnen hun instelling.’ In zijn boek gaat Van Kolfschooten gedetailleerd in op de fraudezaak die een jaar geleden in het UMC St Radboud speelde. Een senioronderzoeker van de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde had data verzonnen in een promotieonderzoek naar de betrouwbaarheid van vragenlijsten over pijnklachten van patiënten. Volgens de commissie, die de fraude later onderzocht, omdat hij grote druk voelde om al zijn onderzoeks-, onderwijs- en managementtaken in het ziekenhuis goed uit te voeren. De commissie rapporteert: ‘In combinatie met een hoge ambitie en grote werkdruk in de constructie huisarts-UMC-staflid, heeft betrokken senioronderzoeker de verleiding niet kunnen weerstaan om de toegezegde prestatie langs de weg van gefingeerde data te leveren.’ Toenmalig decaan van het UMC St. Radboud Frans Corstens deed de zaak tegenover radioprogramma Argos af als “een kleinigheid”. Hij ontkende dat de arts-onderzoeker gegevens had verzonnen: “De vergelijking met Stapel gaat volstrekt mank. Wat Stapel deed was absichtlich frauderen. Publiceren over data die er niet zijn. Deze twee zaken met elkaar vergelijken, is het vergelijken van een mug en een olifant”, aldus Corstens tegenover Argos. Maar toen het rapport over de zaak-Stapel verscheen, stuurde de decaan het wel per email op naar alle medewerkers met de opmerking: “Ik beschouw dit rapport als verplichte leesstof voor allen die integriteit in de wetenschapsbeoefening hoog in het vaandel hebben. (…) Ik beveel lezing van het integrale, voorlopige rapport dan ook van harte bij u aan.” Van Kolfschooten is het eens met het advies van KNAW-commissie Schuyt, die onlangs rapport uitbracht: geen bureaucratische maatregelen, maar meer aandacht en bewustwording op alle fronten, is een goede stap op weg naar de aanpak van wetenschapsfraude. / Martine Zuidweg