Na de Duitse wetenschap volgen meer universiteiten en instellingen met een boycot tegen Rusland. Maar is het verstandig? De Nederlandse wetenschap denkt er nog over na.

Het Amerikaanse MIT, een van de meest prestigieuze universiteiten ter wereld, heeft de banden doorgesneden met een Russische partner. De stap is genomen uit afschuw van de oorlog in Oekraïne.

Een vierjaarlijks wiskundecongres, waar de prestigieuze Fields Medal wordt uitgereikt, zou in Rusland plaatsvinden. Dat gaat nu niet door, heeft de organisatie inmiddels besloten na een oproep van wiskundigen. Het wordt een virtueel evenement.

Bij sport, handel en amusement is het helder: Rusland is niet welkom. Tegoeden worden bevroren, de finale van de Champions League verhuist van Sint Petersburg naar Parijs en op het Eurovisie Songfestival zingen de Russen niet mee.

Opgeroepen

Maar hoe zit het met een academische boycot? Afgelopen vrijdag zetten de Duitse wetenschapsorganisaties de samenwerking met Russische universiteiten, staatsinstellingen en bedrijven in de ijskast. De Duitse regering had hen daartoe opgeroepen.

De Duitse Europarlementariër Christian Ehler (specialisatie: het wetenschapsprogramma Horizon Europe) hoopt dat de rest van Europa volgt. De betalingen aan Russische deelnemers in het huidige én het vorige Europese onderzoeksprogramma (Horizon 2020) moeten wat hem betreft worden stopgezet.

Russische wetenschappers en wetenschapsjournalisten zagen de bui al hangen. Ze ondertekenden een open brief waarin ze fel protesteerden tegen de inval in Oekraïne en waarschuwden dat Rusland de paria van Europa dreigt te worden. ‘Dat betekent dat wij als wetenschappers ons werk niet meer normaal kunnen doen, immers: wetenschappelijk onderzoek doen is ondenkbaar zonder de volledige samenwerking met collega’s in andere landen. Oorlog met Oekraïne leidt tot niets.’

Tegen de natuur

Maar het verbreken van de banden gaat tegen de natuur van wetenschappers in. Die willen liever samenwerken met slimme, nieuwsgierige mensen van over de hele wereld, liefst zonder politiek gedoe. Dat zou de wereldvrede juist dichterbij brengen dan het dichtslaan van de deur. Dat zie je ook bij de samenwerking met China: wat het land ook doet, wetenschappers willen in contact blijven. Het is een steeds terugkerende discussie.

De vereniging van Europese wetenschapsacademies (ALLEA) veroordeelt de oorlog in Oekraïne met woorden als shock, deep regret, blatant attacks en deep concern. De Nederlandse KNAW sluit zich erbij aan. ALLEA denkt na over verdere stappen om de Oekraïense collega’s te steunen, maar komt niet met een boycot.

Ook de Nederlandse universiteiten verwerpen de oorlog. ‘We zijn solidair met studenten en medewerkers in Oekraïne en we omarmen de academische gemeenschappen in Rusland die zich uitspreken tegen de inval en zich moedig blijven inzetten voor vrede, dialoog en open samenwerking’, schrijven ze op de website van hun koepelvereniging. Verder gaat het nog niet.

Tweede Kamer

In de Tweede Kamer vroeg de VVD ernaar in een debat met minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken. ‘Hebben we nu geprobeerd om alle lopende programma’s en afspraken met Rusland stop te zetten?’, wilde Kamerlid Ruben Brekelmans weten. Hij wees op ict-programma’s, maar ook op het Europese onderzoeksprogramma Horizon. ‘Zijn we die allemaal nagegaan? Dit zou misschien een volgende stap kunnen zijn.’ ‘Ik ben zeker bereid om dat op de agenda te houden’, antwoordde Hoekstra.

Wordt ongetwijfeld vervolgd.