Waar komt vaccinatietwijfel vandaan en hoe ga je daar het beste mee om? Op die vragen zoeken gedragswetenschapper Lisa Vandeberg en arts infectieziektebestrijding Daphne Bussink een antwoord in een lezing over vaccinatietwijfel in LUX.

De dalende vaccinatiegraad leidt tot veel discussie in Nederland. Minder vaccinatie vergroot de kans op een grote mazelenuitbraak en ook ligt er een wetsvoorstel om ongevaccineerde kinderen te weren bij de kinderdagopvang.

Het tegengaan van vaccinatietwijfel bij ouders is dus voor veel partijen wenselijk. Twee Radboudonderzoekers onderzochten deze vaccinatietwijfel door gesprekken met ouders te voeren en de communicatie over vaccins nader te bestuderen.

Twijfel

In de jaren vijftig werden ouders met stelligheid opgeroepen om hun kinderen in te enten. Op posters stond onder de woorden “Diphterie? Kinkhoest?” de leus: “Neen! Inenten!” Die uitroeptekens zijn inmiddels verdwenen uit de vaccinatiecampagne. ‘De norm lijkt nu verschoven naar het maken van een weloverwogen keuze’, zegt gedragswetenschapper Lisa Vandeberg.

Om die weloverwegen keuze te maken, gaan ouders informatie zoeken over vaccinaties en dat kan er weer toe leiden dat de twijfel toeslaat. De betrouwbare bronnen geven vaak complexe, medische en statistische informatie over risico’s. Daartegenover staan andere bronnen die juist waarschuwen voor vaccinaties. Er worden niet aangetoonde verbanden gelegd tussen vaccinaties en bepaalde aandoeningen, ook claimen sommige mensen dat het immuunsysteem van kinderen zelf moet afrekenen met bepaalde ziektes.

Denkfouten

Tegenstanders van vaccinaties dienen hun boodschap vaak aantrekkelijk en overtuigend op, in korte, makkelijk toegankelijke brokken. Volgens Vandeberg laat onderzoek zien dat deze informatie meer impact heeft op mensen die nog geen standpunt hebben ingenomen dan de onderbouwde, vaak ingewikkeldere informatie.

‘We weten dat mensen bij vaccinaties meer gaan vertrouwen op hun intuïtie dan op hun ratio’

‘We weten dat mensen bij complexe informatie met onzekere uitkomsten, zoals bij vaccinaties, meer gaan vertrouwen op hun intuïtie dan hun ratio. Dan zijn ze vatbaarder voor denkfouten’, aldus Lisa Vandeberg.

‘Dan speelt bijvoorbeeld de zogenaamde confirmation bias een rol. Ouders zoeken en waarderen in dat geval vooral informatie die hun gevoel bevestigt. De informatie die hun gevoel ontkracht, negeren ze liever. Wanneer ouders al twijfelen over vaccinatie, kan deze bias die onzekerheid vergroten.’

Bijwerkingen

Wat ook meespeelt is dat mensen de begrippen aanwezigheid en afwezigheid anders verwerken. Word je na een vaccinatie niet ziek en is er minder gevaar, dan is er iets afwezig en dat onthouden we slechter dan wanneer iets wél gebeurt, legt Vandeberg uit. Dus als je leest over bijwerkingen of over iemand die ziek werd, onthoud je dat beter en zal dat je beeld over vaccinaties meer beïnvloeden.

In hun lezingen zullen Vandeberg en Bussink het hebben over wat ze hebben ontdekt in hun gesprekken met ouders en in de bestudering van de communicatie rond vaccinaties. Hoe deze bevindingen in de toekomst kunnen worden ingezet, is onderdeel van de discussie na de lezingen.

Radboud Reflects: Vaccinatietwijfel, maandag 4 november, 20.00 – 21.30 uur in LUX. Meer info via deze link.