Hoeveel talen klinken er in Nijmegen, zowel op straat als achter de voordeuren? En wat is de voorkeurstaal van meertalige Nijmegenaren? Dat is wat Luis Miguel Rojas-Berscia als kersverse ‘stadstaalkundige’ gaat uitzoeken.

Als je een dag door Nijmegen dwaalt en eens goed luistert naar de mensen om je heen, hoor je allerlei verschillende klanken. Er is in de stad een enorme taaldiversiteit, stelt taalwetenschapper Luis Miguel Rojas-Berscia. Maar hoe groot is die diversiteit? En hoe verschilt dat per wijk? ‘Over het Nijmeegs dialect is er wel wat data, maar van de algehele taaldiversiteit hebben we geen goed beeld.’

Daar moet een nieuw project van de Faculteit der Letteren en het Besiendershuis verandering in brengen. De initiatiefnemers benoemden Rojas-Berscia tot ‘stadstaalkundige’, en daarmee tot het gezicht van het project.

Meertalig

De rol van stadstaalkundige is de Peruaanse Rojas-Berscia op het lijf geschreven. Niet alleen doet hij als taalwetenschapper onder andere onderzoek naar het Nijmeegs dialect, hij is ook een ‘hyperpolyglot’: iemand die veel verschillende talen spreekt. Hoeveel? Hij is bij 18 talen opgehouden met tellen, vertelde hij jaren geleden aan Vox.

Dat doen weinig mensen hem na, maar bijna iedereen is meertalig, zegt Rojas-Berscia nu. En ook daarover hoopt hij meer te leren in dit project. ‘Meertaligheid is de regel, niet de uitzondering. Veel mensen spreken minstens twee of drie talen. Daar zijn ze zich niet altijd van bewust, maar als je doorvraagt blijken ze bijvoorbeeld buitenshuis Nederlands te praten en thuis met familie Nijmeegs. Dat is al meertaligheid.’

Want voor de duidelijkheid: taalkundig is er voor Rojas-Berscia geen verschil tussen talen en dialecten. ‘Het enige verschil tussen talen en dialecten is politiek.’ Mensen hebben simpelweg op enig moment de keuze gemaakt de ene taal te verheffen tot officiële taal, en alle andere varianten als dialect te zien.

Ook nog een open vraag in het onderzoek: hoeveel verschillende dialecten spreken Nijmegenaren? ‘We zijn in de data al Amsterdams en Utrechts tegengekomen, maar bijvoorbeeld ook veel Groesbeeks.’ En Nijmeegs natuurlijk, dat in alle hoeken van de stad wordt gesproken. ‘Mensen denken vaak dat dit alleen in witte wijken wordt gesproken, maar er zijn ook sprekers met een andere oorsprong.’ Zo kent hij voorbeelden van Nijmegenaren met een Turkse achtergrond die plat Nijmeegs praten.

Kunstwerk

Wil je de spreiding van talen écht goed in beeld krijgen, dan moet je de wijken in. Dat is precies wat een groep studenten afgelopen tijd deed. Hun veldwerk in verschillende delen van de stad leverde al zo’n 40 à 50 gesprekken op. Uiteindelijk hoopt Rojas-Berscia dat ze een database met 200 tot 300 deelnemende Nijmegenaren kunnen opbouwen.

Om die hoeveelheid data te bemachtigen, is ook een website opgezet. Extra voordeel daarvan is volgens Rojas-Berscia dat deelnemers de vragen rustig vanuit huis kunnen beantwoorden. ‘Sommigen voelen zich daar gemakkelijker bij dan als ze tegen een student bijvoorbeeld dialect moeten praten.’ Deelnemers beantwoorden namelijk niet alleen vragen als ‘hoeveel talen spreek je’ maar maken ook een opname waarin ze in hun voorkeurstaal praten.

Al die stemmen zouden zomaar tot kunst verheven kunnen worden. Want terwijl Rojas-Berscia met een wetenschappelijke blik de data bekijkt, maakt geluidskunstenaar Elise ’t Hart met de opnames een audiovisueel kunstwerk, zo is het plan. Dat zou, samen met de onderzoeksresultaten, in mei gepresenteerd moeten worden op een ‘stadstaalkundig festival’.

Meedoen aan het onderzoek? Dat kan hier.