Door de coronacrisis ervaren mensen veel stress. Toch zal niet iedereen hier blijvende psychische klachten van overhouden, zegt stressonderzoeker Judith van Leeuwen. ‘Het is belangrijk om nu te onderzoeken wat ons weerbaar maakt tegen de gevolgen van de crisis, om psychische klachten in kwetsbare groepen te verminderen of voorkomen.’

Voor stressonderzoekers is de coronacrisis een interessante periode. ‘In de regel onderzoeken we individuele gevallen’, zegt Judith van Leeuwen, die verbonden is aan het Donders Instituut en het Radboudumc. ‘Dat mensen door de coronacrisis nu wereldwijd hetzelfde meemaken, is uniek.’

Normaal gesproken zou Van Leeuwen nu werken aan een internationale studie over hoe mensen in het dagelijks leven met stress omgaan (zie kader), maar dat onderzoek ligt noodgedwongen stil. ‘We hebben snel een nieuwe studie opgestart om te kijken hoe mensen specifiek met coronastress omgaan’, zegt Van Leeuwen.

Al meer dan 15.000 mensen vulden de online vragenlijst in. De respondenten komen uit Europa, China, de VS en Israël – ook ruim 1.900 Nederlanders deden mee. De eerste analyses worden op dit moment uitgevoerd, maar op basis van publicaties in China, waar de coronacrisis in een verder stadium zit, kan van Leeuwen wel al iets zeggen over de psychische effecten.

‘Andere onderzoeken uit China laten een toename in psychische klachten zoals angst en depressie zien ’, zegt van Leeuwen. ‘Ook in Nederland lijken mensen die al psychische klachten hadden, nu meer last te hebben van angst, depressie en een slechte nachtrust.’

Hoe komt dat?

‘De coronacrisis kan zorgen voor veel stress en aan stress gerelateerde klachten. Denk bijvoorbeeld aan zorgen om je eigen gezondheid en die van anderen, of een hogere werkdruk. In een normale situatie heeft iedereen zijn eigen manier om daarmee om te gaan, bijvoorbeeld door contact te zoeken met andere mensen. Door je problemen te delen, neemt je stress af. Vanwege de regels rond social distancing kan dat nu even niet. Onze hypothese is dat vooral mensen die heel erg leunen op anderen, kwetsbaar zijn. Wie doorgaans goed is in vervelende situaties van de positieve kant te bekijken, is weerbaarder.’

Kan de thuisquarantaine leiden tot extra psychische problemen?

‘De meeste mensen ervaren het als een steun om bij anderen in de buurt te zijn, maar dat geldt niet voor iedereen. Door de hele tijd met anderen in één ruimte te leven, kunnen er fricties ontstaan en krijgen sommige mensen een korter lontje. Dat kan tot ernstige situaties leiden, zoals een toename van huiselijk geweld. We zijn gewend om te leunen op onze partner en familieleden, maar op het moment dat iedereen stress heeft, kunnen we er minder voor elkaar zijn. Niet alleen fysiek, maar ook emotioneel.’

Neemt het aantal mensen met angst en depressies af wanneer de coronacrisis over is, of houden deze problemen aan?

‘Een deel van de samenleving zal hier langdurig last van hebben – hoeveel mensen is moeilijk te voorspellen. Heel belangrijk: de coronacrisis houdt niet voor iedereen op hetzelfde moment op. Voor wie op zoek moet naar een nieuwe baan, kunnen de stressvolle situatie en dus de psychische klachten langer aanhouden.’

‘Uit eerder onderzoek blijkt dat psychische klachten voor de meeste mensen afnemen als de stressvolle situatie voorbij is.  Sommigen blijven last hebben van depressie, angst of een trauma: een gebeurtenis die ze constant in hun herinnering herbeleven, waardoor het hen in hun dagelijks leven belemmert. Het is op dit moment moeilijk te voorspellen wie op welke manier aangedaan zal zijn.’

Hoe is dat te verklaren?

‘Als je je ergens langdurig zorgen om maakt, dan creëert dat een ongunstige omgeving voor je hersenen. De stresshormonen in je lichaam kunnen dan voor blijvende veranderingen zorgen.’

Wat kan je doen om psychische problemen zoveel mogelijk te voorkomen?

‘Op dit moment wordt er hard gewerkt aan de eerste analyses en we hopen hier zo snel mogelijk antwoord op te kunnen geven. Als onze verwachting bevestigd wordt, zal een positieve draai aan situaties geven en sociaal contact een belangrijke factor zijn. Ga elke dag even zitten en schrijf op wat je voelt. Bespreek met andere mensen wat de positieve elementen aan de situatie zijn. Blijf andere mensen opzoeken. Binnen de regels van de overheid kan je nog prima een rondje lopen met iemand of een videogesprek houden met vrienden of familie. Het is belangrijk dat mensen elkaar in deze crisis in het gezicht blijven aankijken. We hopen hier zo snel mogelijk een definitief antwoord op te geven.’

Zelf deelnemen aan de studie kan via deze link.