Wetenschappers, lobbyisten en actiegroepen zijn momenteel bijeen in Sharm-el-Sheikh voor klimaattop COP27, die de tweede week is ingegaan. Voor de Nijmeegse universitair docent Milieukunde Sander Chan is het de achtste keer op rij dat hij een klimaattop bezoekt.

Al sinds 2014 bezoekt universitair docent Milieukunde Sander Chan de klimaatconferenties van de Verenigde Naties. ‘Voor mij hebben ze veel meerwaarde,’ zegt hij aan de telefoon, zodra hij een gaatje heeft gevonden in een druk programma van presentaties, meetings en paneldiscussies. ‘Mijn onderzoek is niet alleen bestemd voor andere wetenschappers. Ik wil mijn resultaten ook delen met beleidsmakers die hier aan de onderhandelingstafel zitten, zodat zij onze bevindingen kunnen meewegen in hun beleid.’

Is er nog wel hoop dat beleidsmakers luisteren?

‘Over het algemeen wordt er natuurlijk niet genoeg geluisterd naar wat wetenschappers zeggen, anders zouden we niet nog steeds met een enorm klimaatprobleem zitten. Maar ik denk wel dat ik als wetenschapper op een kleine manier invloed kan uitoefenen. Een van mijn onderzoeksvragen is bijvoorbeeld onder welke voorwaarden ngo’s, lokale overheden en bedrijven zouden moeten meedoen aan het klimaatbeleid. Daardoor kan ik advies geven over de vraag hoe je hen het beste bij klimaatbeleid kan betrekken.’

Waarom richt uw onderzoek zich vooral op de klimaatacties van ngo’s, lokale overheden en bedrijven?

‘Regeringen doen wereldwijd niet genoeg om klimaatverandering te voorkomen. Zelfs als ze alle maatregelen uitvoeren die ze hebben afgesproken in het klimaatakkoord van Parijs, in 2015, dan kijken we nog steeds aan tegen een opwarming tussen de 2 en 3,5 graden tegen het einde van de eeuw. Dat is absoluut catastrofaal. Omdat regeringen niet genoeg actie ondernemen, is het des te belangrijker dat investeerders, bedrijven, steden en regio’s nagaan wat zij kunnen doen om de klimaatdoelstellingen te halen. Denk aan banken die niet langer in de fossiele industrie investeren.’

Moet effectief klimaatbeleid uiteindelijk niet van regeringen komen?

‘Uiteindelijk wel. Veel klimaatacties van bedrijven, ngo’s en lokale overheden zijn vrijwillig, en er zijn er veel die geen actie ondernemen. Eigenlijk moeten overheden dwingende maatregelen nemen. Maar klimaatactie buiten regeringen om is ook belangrijk. Soms zijn er regeringen die helemaal geen klimaatactie ondernemen of zelfs anti-klimaat zijn, zoals de Trumpregering in de Verenigde Staten. Er waren toen duizenden bedrijven, lokale overheden, steden en universiteiten die zeiden: wat de federale overheid ook doet, wij gaan ons sowieso houden aan het klimaatakkoord van Parijs. Zij hielden op klimaatgebied het momentum vast.’

Welke thema’s staan centraal tijdens deze klimaattop?

‘Deze COP lijkt belangrijker te worden dan we aanvankelijk dachten. Dat komt door de onderhandelingen over klimaatfinanciering. Rijke landen hebben in 2009 beloofd dat ze vanaf 2020 elk jaar 100 miljard dollar zouden investeren in arme landen, zodat zij zich kunnen aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering en hun uitstoot kunnen terugdringen. Dat doel is niet gehaald, en dat heeft het vertrouwen onderling beschadigd. Dus op deze COP is het belangrijk om die financiering rond te krijgen.’

‘Een tweede geldvraag die centraal staat gaat over compensatie: wat doe je als de impact van klimaatverandering nu al leidt tot schade en verliezen, met name in arme landen? Arme landen zijn niet verantwoordelijk voor klimaatverandering, maar lijden er het meest onder. De vraag is: moeten rijke landen hen compenseren? Rijke landen zijn over het algemeen niet blij met die discussie, want die betekent dat ze hun portemonnee moeten trekken.’

‘De discussie over compensatie betekent dat rijke landen hun portemonnee moeten trekken’

Normaliter marcheren er tijdens een klimaattop tienduizenden activisten door de straten, maar vanwege de mensenrechtenschendingen in Egypte is dat niet mogelijk. Hoe is het om een COP bij te wonen onder die omstandigheden?  

‘Dat is heel verdrietig, vind ik. Activisten zijn keihard nodig om de druk op te voeren. Dit jaar zijn er inderdaad heel weinig demonstraties, en is er geen grote klimaatmars. Dat komt onder andere doordat sommige activisten geen toegang krijgen tot de COP. Maar uitsluiting gebeurt ook subtieler. De prijzen voor hotels hier in Sharm-el-Sheikh zijn wel tien of meer keer zo hoog als normaal. Gemiddelde ngo-activisten kunnen dat niet betalen.’

‘Het is wel zo dat er meer aandacht is voor mensenrechten onder de activisten en ngo’s die wel aanwezig zijn. Je hoort een duidelijke roep om klimaatgerechtigheid én de bescherming van mensenrechten. Zo hebben ngo’s en een aantal wereldleiders Egypte opgeroepen om politieke gevangenen vrij te laten.’

‘Misschien zou je eigenlijk helemaal geen COP moeten organiseren in een land als Egypte, maar als het toch gebeurt moet er ook aandacht worden gegenereerd voor mensenrechtenschendingen.’