Het protest tegen het ‘rendementsdenken’ wordt geleid door studenten. Bij de eerste vergadering van De Nieuwe Universiteit Nijmegen maandagmiddag was slechts een handjevol docenten aanwezig. Moeten wetenschappers aanhaken?

Henk van Houtum, hoofddocent Politieke geografie, was als een van de weinige medewerkers aanwezig bij de eerste vergadering van de Nieuwe Universiteit en vindt dat de universitaire gemeenschap als één moet optreden:
‘Wetenschappelijk vind ik de beweging interessant. Ik zie deze als een appèl aan de samenleving als geheel. Het gaat mijns inziens om een groter verhaal: het doorgeslagen efficiency-denken in onze samenleving. Dat heeft gefaald in de bankenwereld, bouwwereld en in de academische omgeving heeft het ook al fraude uitgelokt. We zijn als gevolg van de ecologische, institutionele en economische crisis steeds meer op weg naar een post-individualistische tijd, voorbij het hyperkapitalisme. Er lijkt behoefte aan een andere regie-rol van de overheid, minder directe sturing en meer gericht op co-organiseren, co-creatie. Dan spreek je mensen aan op hun creativiteit en inspiratie. Dat is duurzaam, sociaal en slim. Je ziet die transitie langzaam op meerdere plekken in de samenleving, in het bedrijfsleven, bij de politie, maar ook in de stad, in Nijmegen bijvoorbeeld op een plek als de HONIG fabriek. Er ligt een kans voor de universiteit om deze transitie van de samenleving goed te doordenken en mee te denken.

Dit momentum is daarmee een kans om een geluid tegen het bezuinigingsbeleid te laten horen. Kortmann (voormalig rector, red.) riep het in Nijmegen jaren geleden al: we moeten een academische universiteit blijven, niet worden geregeerd vanuit Den Haag op efficiency. Het behoud van de academische vorming in onze samenleving gaat mij als docent en onderzoeker aan het hart. Er zijn natuurlijk studenten die wél alleen voor een diploma gaan en niet voor een brede academische ontwikkeling, die bedien je door een duidelijk onderscheid te maken. Wellicht is het een idee om naast een echte academische universiteit een UBO te realiseren: Universitair Beroeps Onderwijs.

Ik vind het goed dat de actievoerende studenten ook aangeven de academische vorming niet het kind van de rekening te laten worden. Ik denk en hoop daarom dat de studenten en de medewerkers hetzelfde doel hebben. Ik zou ervoor willen waken om binnen de Radboud Universiteit schuldigen aan te wijzen. Dat vind ik echt een verkeerd signaal. We moeten ons binnen de universitaire gemeenschap niet laten uitspelen tegen elkaar als gevolg van alle bestuurlijke maatregelen die Den Haag ons heeft opgelegd. De inzet van de universiteit zou moeten zijn dat we hier als gemeenschap en samen sterker uit komen. Hier wordt hoogstaand en vrijdenkend onderzoek verricht dat maatschappelijk van betekenis is. Dat kunnen we en moeten nog duidelijker er maken. Dit is daarvoor een prachtkans.’

Johan Oosterman, hoogleraar Oudere Nederlandse letterkunde vindt de actie van de studenten sympathiek:
‘Het college van bestuur van de Radboud Universiteit heeft voeling met het onderwijs en met de wetenschappers, meer denk ik dan op veel andere universiteiten. Dat zie je aan de keuze die de Radboud Universiteit maakte bij het aanstellen van Gerard Meijer. Hij is geen gladde manager, maar een gerenommeerd wetenschapper die ook nog eens tijd vrijmaakt om colleges te geven.

Het signaal dat het college daarmee afgeeft en ook de inzet die Meijer toont bij zaken als Open Acces laten zien dat de Radboud Universiteit zich nog steeds gedraagt als een universiteit en niet als een commerciële organisatie. Op landelijk niveau kunnen er veel dingen beter. Neem nou de aanvragen voor onderzoekssubsidies. Minder dan 10 procent van de wetenschappers krijgt een beurs. Bedenk dat zo’n aanvraag heel veel tijd kost. Het is onverantwoord om zoveel wetenschappers er zoveel tijd in te laten steken. Laat we dat eens gaan aanpakken!’

Hub Zwart, hoogleraar Filosofie van de natuurwetenschappen, ziet voor zichzelf een rol weggelegd als wetenschapper, niet als actievoerder:
‘Er gebeurt op dit moment veel op de universiteit en in de samenleving dat mijn bezorgdheid wekt. Ik zou de uitdaging willen oppakken daar iets tegen te doen, maar als wetenschapper, niet zozeer als actievoerder. Ik zie het niet als mijn rol om het Maagdenhuis te bezetten, maar wel om oplossingen aan te dragen op basis van onderzoeksresultaten. We zijn net begonnen met een project waarin we bestuderen hoe wetenschappers om moeten gaan met enerzijds de rendementseisen van de samenleving en anderzijds de urgente maatschappelijke vragen die spelen.

De geesteswetenschappen hebben het inderdaad moeilijk, terwijl ze belangrijk zijn. Ook bij grote maatschappelijke conflicten, denk aan IS. Neem bijvoorbeeld de geesteswetenschappers die het Arabisch beheersen en die iets afweten van de islam en van religie in het algemeen. We hebben in een conflict als dit te weinig aandacht voor de culturele dimensie, daar heb je de humanities voor nodig. Maar ik vind ook dat de geesteswetenschappen zichzelf wel wat vaker naar voren mogen schuiven. Je moet laten zien wat de waarde is van je veld. Ikzelf doe dat door te laten zien hoe filosofie een rol kan spelen bij het duiden van nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen.

Ik ga niet naar het debat vanavond, want ik moet college geven in Gent. Maar ik volg de ontwikkelingen rondom de protestacties op de voet.’

Marijtje Jongsma, universitair docent Psychologie en voorzitter van de VAWO (vakbond voor de wetenschap), is al jaren bezig met de actiethema’s:
‘Het is een goede zaak dat studenten zo massaal hun betrokkenheid tonen. We zien al jaren dat de studentenvakbonden en de vakbonden leeglopen, maar je legt meer gewicht in de schaal door gezamenlijk een vuist te maken en met één geluid naar buiten te komen. De hele academische gemeenschap – van bestuurder tot portier – zou dit geluid moeten omarmen en we zouden dit moment moeten aangrijpen om ons te bezinnen op de vraag: wat is een universiteit? Wat is onze taakstelling en wat mag dat de maatschappij kosten?

Als VAWO zijn we al jaren bezig met de thema’s die de studenten nu aanstippen: tegen het marktgericht denken, de roep om meer democratisering, een beter loopbaanperspectief. Een universiteit is een publieke instelling, die zou zich niet druk moeten maken om studentenmarketing maar gewoon goed moeten zijn. De noodzaak van branding is een voorvloeisel van het Haagse beleid.

Vandaag ben ik aanwezig bij het Actualiteitencollege over de acties. Als VAWO zullen we deze kar niet trekken, wij werken continue aan deze thema’s en proberen de knelpunten in Den Haag zichtbaar te maken.’ / Annemarie Haverkamp, Jolene Meijerink en Martine Zuidweg

Het debat van De Nieuwe Universiteit Nijmegen is vanavond om 20.00 uur in het gebouw van de HAN aan de Kapittelweg.