Afgelopen zaterdag hield de politie zo’n 2400 klimaatactivisten aan die de A12 in Den Haag blokkeerden. Onder hen ook Nijmeegse wetenschappers van Scientist Rebellion. Wat drijft hen tot deze daden en hoe gaat dat, zo’n dagje snelwegblokkeren?

Het wordt dertig graden, toch heeft Floor Basten een jas meegenomen. ‘Deze kreeg ik van een vriendin die zich zorgen maakte over de waterkanonnen, hij zou waterdicht zijn.’

Basten, onderzoeker Academisch burgerschap bij bestuurskunde, is zaterdagochtend onderweg naar Den Haag. Daar zal ze zich voegen bij meer dan honderd Nederlandse wetenschappers van Scientist Rebellion. Leden van deze groep, gelieerd aan Extinction Rebellion, maken zich zulke grote zorgen over het klimaat dat ze bereid zijn om een snelweg te blokkeren en zich daar door de politie vanaf te laten slepen. Tegenstanders noemen dat illegaal, de actievoerders zelf spreken van burgerlijke ongehoorzaamheid.

Buddies

Wie denkt dat al die snelwegblokkeerders dit weekend op de bonnefooi naar Den Haag trokken, heeft het mis. Er zullen genoeg verstekelingen tussen hebben gelopen, maar Extinction Rebellion (XR) probeert alles vooraf strak te organiseren.

Scientist Rebellion (SR) volgt dat voorbeeld. Ter voorbereiding zijn er trainingen en actievoerders melden zich vooraf aan als ze mee willen naar de A12. Deelnemers zijn ingedeeld in groepen genaamd ‘fingers’, SR was afgelopen weekend als geheel één finger.

Daarbinnen zijn er ‘Affinity Groups’ (AG), clubjes van maximaal twaalf mensen die de hele actie met elkaar optrekken. En in die AG heeft iedereen een buddy om extra op te letten: gaat het allemaal goed, bijvoorbeeld qua stressniveau of hitte?

Er zijn drie soorten AG’s waarvoor actievoerders zich kunnen aanmelden. De supportgroep moedigt aan vanaf een legale demonstratieplek, de ‘low risk’-groep vertrekt van de snelweg zo gauw de politie mensen begint op te pakken en de ‘high risk’-groep blijft zitten tot het bittere eind. Al neemt niemand het je kwalijk als je ter plekke anders beslist, benadrukken de organisatoren meermaals tijdens de voorbereidingen.

Volgens SR deden zaterdag zo’n 70 wetenschappers mee aan de snelwegblokkade en ongeveer 50 aan de supportdemonstratie. Basten is vandaag ingedeeld in ‘High Risk AG3’. Haar AG bestaat uit een mix van ervaren en minder ervaren actievoerders van verschillende universiteiten, Basten doet voor het eerst mee.

Op zaterdagochtend stellen de groepsgenoten zich aan elkaar voor in een café in Den Haag. Daar blijkt dat het spanningsniveau bij iedereen sterk verschilt – van scared shitless tot een soort been there, done that.

Burgerlijke ongehoorzaamheid

Een deelnemer vraagt of iemand lijm heeft, om glitter op haar vingers te smeren zodat de politie geen vingerafdrukken kan nemen. ‘In principe demonstreren we in tegenstelling tot Extinction Rebellion bij Scientist Rebellion niet anoniem’, zegt de groepleidster. Het idee daarachter is dat de wetenschappers staan voor wat ze zeggen, vertelde communicatiewetenschapper Barbara Müller een paar dagen eerder al telefonisch. ‘En als wetenschappers iets zeggen, moet je hen daar op kunnen aanspreken, net zoals bij wetenschappelijke papers en presentaties’.

Müller hielp als Nijmeegs lid van Scientist Rebellion vooraf mee om ruchtbaarheid te geven aan de A12-blokkade. Ze kan zaterdag helaas zelf niet, maar is van plan op zondag te gaan (XR wil blijven blokkeren tot hun eisen zijn ingewilligd). Waarom Müller naar de A12 trekt? ‘Ik hoor al sinds ik me kan herinneren dat we iets moeten doen aan het klimaatprobleem, maar er gebeurt niets. En de tegenargumenten over haalbaarheid en betaalbaarheid hoorde ik vroeger ook al, in precies dezelfde bewoordingen.’ Tijd voor burgerlijke ongehoorzaamheid dus, wat haar betreft. ‘De consequenties? Die zijn het me waard.’

Volgens Basten is actievoeren zoals SR doet vanuit historisch perspectief een logische volgende stap, nadat wetenschappelijke artikelen, petities en ingezonden brieven op dovemansoren leken te stuiten. In Den Haag vertelt ze dat ze het persoonlijk ook belangrijk vindt om zichtbaar te maken dat er iets moet veranderen. Het was een bewuste keuze om daarvoor aan te sluiten bij SR. ‘Veel mensen denken dat wetenschappers afstandelijke toeschouwers zijn. Dat is natuurlijk niet per se zo, maar als zelfs wetenschappers de straat op gaan, is er wel iets aan de hand.’

Puzzelen

Iets voor het middaguur sluit AG3 zich bij de andere demonstranten aan om precies dat te doen: de straat opgaan. Ook hiervoor heeft XR een strakke indeling gemaakt; de wetenschappers weten precies naar welk deel van de snelweg ze moeten lopen terwijl ze hartstochtelijk leuzen als ‘The oceans are rising and so are we’ schreeuwen. Ze gaan door een haag van klappende supporters, even staat de stoet stil. Er zal toch geen opstopping of politieblokkade zijn waardoor iedereen direct weer onverrichter zake kan omkeren? Maar dan komt de groep weer in beweging en ineens voelen de actievoerders asfalt onder hun voeten.

‘Ik vind dat we als collectief een verantwoordelijkheid hebben om te laten zien dat het helemaal mis gaat’

De stemming is uitgelaten, zoals een grafiek die tijdens de actietraining werd getoond al voorspelde. Die grafiek gaf een grof beeld van het adrenalineniveau dat activisten gedurende de actie kunnen verwachten: de adrenaline gaat een beetje omhoog als je aankomt en al die politie ziet, waarna het verder omhoog schiet als de actie lukt – uit euforie.

Na de euforie volgde volgens de grafiek een tijdelijke spanningsdip, als het wachten op actie van de politie is begonnen. Ook dat blijkt waarheid te worden. In het begin zijn de wetenschappers erg actief als groep: ze gaan bij elkaar zitten met spandoeken voor een fotomoment en lezen hardop voor uit een Nederlandse vertaling van het IPCC-rapport. Maar gaandeweg de middag gaat iedereen in kleinere groepjes afwachtend rondhangen. Sommigen proberen een dutje te doen, anderen halen een puzzelboek tevoorschijn.

Terwijl mensen zich hardop afvragen wanneer de waterkanonnen komen, vertelt filosofiepromovendus en ‘low risk’-actievoerder Lotje Siffels over deelnemen als niet-klimaatwetenschapper. ‘Ik ben wel onderdeel van het collectief, en vind dat we als collectief een verantwoordelijkheid hebben om te laten zien dat het helemaal mis gaat.’ Natuurlijk kent ze het argument dat een wetenschapper neutraal moet zijn. ‘Als geesteswetenschapper zie ik neutraliteit als een complex begrip. Neutraliteit betekent niet dat er geen waarheid is. Niets doen met die waarheid terwijl zich een catastrofe voltrekt is niet “neutraal”. En doen alsof je neutraal bent is dan ook stelling nemen.’

Als je ziet hoe divers de groep actievoerders is, zou het eigenlijk ook gek zijn als de wetenschappers zouden schitteren door afwezigheid. Ambtenaren, zorgmedewerkers, ouderen, jongeren en hele gezinnen zijn aanwezig naast én op de weg.

Blaasorkest

Na meerdere waarschuwingen volgt een soort rituele dans tussen politie en actievoerders waarvan beide partijen de uitkomst kennen: het waterkanon spuit de voorhoede nat, iedereen blijft druipend op straat zitten, de politie pakt hen op, zet hen in stadsbussen en het waterkanon rijdt door naar de volgende rijen actievoerders. Stap voor stap komen de waterkanonnen dichterbij de wetenschappers.

‘We hebben liedjes gezongen, de politie zong zelfs mee’

Rond vier uur ’s middags vertrekt het low risk-groepje van Siffels richting de berm, waar supporters nog steeds staan te klappen en roepen: ‘You are not alone!’ Basten en de andere high riskers staan op dat moment midden op straat te dansen bij een blaasorkest dat opzwepende nummers als Bella Ciao speelt. Een eind verderop in de achterhoede zitten groepjes mensen op straat te kaarten en te kletsen alsof ze in het park zijn.

Rond half zeven is de weg leeg, opgepakte actievoerders zijn bij het ADO-stadion uit de bussen gelaten zonder hun ID te hoeven laten zien. De volgende dag vertelt Floor telefonisch dat ze positief is over hoe de dag is gelopen. ‘Aan de binnenkant zie je heel andere dingen dan op de media. Daar komen de hoogtepunten, zoals de waterkanonnen, waardoor mijn thuisfront denkt dat ik iets heel gevaarlijks doe. Maar intussen stond ik naast een blaasorkestje en ouderen die koekjes zaten te eten.’ In de bus was het vervolgens ook best gezellig. ‘We hebben liedjes gezongen, de politie zong zelfs mee.’ En die jas, was die inderdaad waterdicht? ‘Geen idee’, reageert ze lachend. ‘Die heb ik heb niet aangetrokken. Ik was doorweekt tot mijn ondergoed.’

Ook zondag ging het goed, laat Müller weten. Die dag was de groep aanzienlijk kleiner en kwam de politie direct in actie, na 1,5 uur was de weg leeg.