Komt er geen deal met Elsevier, dan zullen verschillende Nijmeegse onderzoekers stoppen met hun werk voor wetenschappelijke tijdschriften. Ze steunen daarmee collegevoorzitter Gerard Meijer, die namens  de VSNU de onderhandelingen voert met de uitgever.

Nederlandse universiteiten worden het maar niet eens met uitgeverij Elsevier over het open access (online) publiceren van wetenschappelijke artikelen. Gerard Meijer is hoofdonderhandelaar namens de Nederlandse universiteiten. Hij riep wetenschappers afgelopen donderdag in NRC op te overwegen hun functie bij Elsevier-tijdschriften neer te leggen als het niet tot een deal komt. Meerdere wetenschappers van de Radboud Universiteit die ook redacteur zijn bij een Elsevier-tijdschrift staan welwillend tegenover dat verzoek.

Wat is het probleem? Universiteiten willen dat alle wetenschappelijke publicaties voor iedereen gratis te lezen zijn, maar Elsevier wil daar niet aan meewerken als daar geen extra geld tegenover staat. De uitgever wordt een starre houding verweten. Bart Jacobs, hoogleraar Digital security, is sinds 2002 editor bij het tijdschrift Theoretical Computer Science. Hij vindt de oproep een zinvol drukmiddel. ‘Het zijn de wetenschappers die tijd en moeite in hun wetenschappelijke artikelen stoppen. De uitgever publiceert die, en verdient daar veel geld aan. Daar moet iets tegenover staan.’

Dat vindt ook Gert Heckman, hoogleraar Meetkunde. ‘De academische gemeenschap doet het werk, Elsevier zet er alleen een stempel op. Waar betalen we precies voor?’ Heckman krijgt bijval van Ad van der Avoird, emeritus hoogleraar Theoretical chemistry. ‘Publiceren in bepaalde tijdschriften van Elsevier staat mooi op je cv, omdat je artikel een strenge kwaliteitscontrole heeft doorstaan. Die kwaliteitsgarantie is de enige toegevoegde waarde die Elsevier biedt.’

Dalende budgetten
Voor die garantie betalen de universiteiten veel geld en de kosten gaan ieder jaar met sprongen omhoog, vertelt natuurkundehoogleraar Theo Rasing. ‘Kijk, dat de kosten ieder jaar een paar procent stijgen is normaal, maar bij Elsevier gaat het om stijgingen van 10 tot 15 procent. Dat is gewoon niet vol te houden, vooral niet in een tijd dat budgetten van bibliotheken dalen.’

Hoewel de wetenschappers Meijers strijd met Elsevier steunen, zijn enkelen ook terughoudend. Een wetenschapper, die anoniem wil blijven, zegt dat sommige tijdschriften van Elsevier té belangrijk zijn. ‘Wie carrière wil maken, heeft weinig keus dan in die tijdschriften te publiceren. Ik zal dan ook overwegen met mijn werk voor sommige Elsevier-titels te stoppen, maar ik kan dat niet te rigoureus doen.’

Internationale druk
‘Ik zal gehoor geven aan de oproep van Gerard Meijer,’ vertelt Eric Maris, universitair docent Cognitieve psychologie. ‘Maar alleen als we internationale allianties aangaan kunnen we een vuist maken. Niet alleen universiteiten moeten druk zetten, maar juist ook de academische genootschappen, die bestaan uit Nederlandse en buitenlandse wetenschappers.’

De meeste wetenschappers die Vox belt, zeggen dat ze de sprong in het diepe willen wagen. ‘Ik zou het betreuren terug te moeten treden,’ zo laat Klaas Landsman (hoogleraar Mathematische fysica) weten. ‘Maar ik zou het wel doen. Deze onderhandelingen zijn belangrijk en die wil ik op deze manier ondersteunen.’

Pragmatische redenen kunnen ook een rol spelen. ‘Het lidmaatschap van een editorial board is in de praktijk niet zo veel werk,’ stelt Arno Kentgens, hoogleraar Solid state NMR nuchter vast. ‘Als het simpelweg opzeggen van die functie ertoe leidt dat we eindelijk orde op zaken kunnen stellen, dan heb ik dat ervoor over.’ / Jolene Meijerink en Mathijs Noij