Eén jaar geleden besliste de Nederlandse Bisschoppenconferentie dat de Radboud Universiteit en het Radboudumc niet langer officieel katholiek zijn. Tegen die beslissing tekenden twee personen beroep aan. Hun beroepen liggen momenteel ter behandeling in het Vaticaan. Wanneer uitspraak wordt gedaan, is onbekend.

De Radboud Universiteit en het Radboudumc zijn niet langer katholiek. Dat beslisten de Nederlandse bisschoppen één jaar geleden, op 20 oktober 2020 (zie kaderstuk). Tegen die beslissing kon binnen tien dagen een schriftelijk beroep worden aangetekend. Niet bij een gewone rechtbank: in de katholieke kerk geldt immers niet het Nederlandse recht, maar het canonieke of kerkelijk recht.

Een verzoek tot herroeping of herziening van de beslissing moest daarom in eerste instantie aan de Bisschoppenconferentie zelf worden gericht. De Radboud Universiteit en het Radboudumc zagen allebei af van de beroepsprocedure.

Rome

Maar twee particuliere personen hebben wél een beroep aangetekend tegen de beslissing van de bisschoppen. Of het studenten of werknemers van de Radboud Universiteit zijn, kan secretaris-generaal Suzan Daalmans van de Bisschoppenconferentie wegens privacyredenen niet zeggen.

Wel bekend is dat de Bisschoppenconferentie de klachten niet zelf heeft behandeld, maar heeft doorgestuurd aan de Congregatie van de Katholieke Opvoeding in Rome – het Vaticaanse Ministerie van Onderwijs. Dat treedt in deze zaak namelijk op als hogere beroepsinstantie. ‘De beroepen liggen in Rome en wij weten niet wanneer ze behandeld gaan worden’, aldus een woordvoerder van de Bisschoppenconferentie.

De termijn waarbinnen uitspraak gedaan wordt mag dan onbekend zijn, de klachtenprocedure is dat niet. Die staat beschreven in de codex van het canonieke recht, legt de Belgische kerkjurist Rik Torfs uit. ‘De Congregatie zal zowel de legaliteit als de opportuniteit van de beslissing nagaan’, zegt hij. ‘Met andere woorden: is de beslissing wettelijk genomen? En was het wel slim om ze te nemen?’

‘Is de beslissing wettelijk genomen? En was het wel slim om ze te nemen?’

Volgens Torfs zal men zich in het Vaticaan afvragen of de twee klachten wel voldoende gezaghebbend zijn. ‘De titel “katholiek” is niet van twee individuen afgenomen, maar van de Radboud Universiteit en het Radboudumc’, aldus de voormalig rector van de nog steeds katholieke KU Leuven. ‘En beide instellingen hebben geen beroep aangetekend.’

Apostolische Signatuur

Een termijn waarbinnen de Congregatie van de Katholieke Opvoeding een uitspraak moet doen, is er dus niet. Wel is het mogelijk dat leden van de Congregatie in januari 2022 met de Nederlandse bisschoppen overleg zullen voeren over de kwestie-Nijmegen, bij het zogeheten ad-liminabezoek. Tijdens dit vijfjaarlijkse bezoek aan het Vaticaan moeten de Nederlandse bisschoppen namelijk verslag uitbrengen aan de paus over de toestand in hun bisdom en kerkprovincie.

‘Wij gaan dan een week lang bij alle Congregaties van de Katholieke Kerk langs’, zegt bisschop Gerard de Korte, die als ordinarius loci tot voor kort met enkele andere bisschoppen vanuit de Kerk bevoegd was voor de contacten met de Radboud Universiteit. ‘Het is bijna onvoorstelbaar dat wij in Rome niet over de Radboud Universiteit zullen spreken.’

Uiteindelijk zal de Congregatie dus een beslissing moeten nemen over de twee klachten. Torfs: ‘Theoretisch gezien kunnen de twee personen ook nog tegen die uitspraak in beroep gaan. Dat kan bij de tweede sectie van de Apostolische Signatuur: de hoogste rechtbank van het Vaticaan, die zich enkel buigt over de legaliteit van beslissingen.’

Onwaarschijnlijk

Toch lijkt de kans erg klein dat de Radboud Universiteit opnieuw katholiek wordt als gevolg van de twee klachten. ‘Puur formeel moet het label ‘katholiek’ opnieuw worden toegekend door de bevoegde overheid’, zegt Torfs. ‘Dat is in dit geval de Nederlandse Bisschoppenconferentie. Zij kunnen daar plotseling toe besluiten. Maar dat lijkt me eerlijk gezegd onwaarschijnlijk, want aan universiteiten hangt niet meteen een religieuze houding, maar eerder een neo-sciëntistische sfeer.’

Eenzelfde geluid is te horen bij bisschop Gerard de Korte. ‘Theoretisch zou het decreet kunnen worden opgeschort, maar ik weet niet wat de implicaties daarvan zijn. Dan kom je in een situatie terecht waarin je niet goed weet wat dat betekent. Zouden we dan opnieuw in overleg moeten gaan? En zo ja, met wie?’

Een andere mogelijkheid om opnieuw katholiek te worden – wanneer de Bisschoppenconferentie haar eigen decreet terugtrekt – ziet De Korte niet op korte termijn gebeuren. ‘Maar de toekomst is open.’

Toch, besluit Torfs, betekent dat niet dat de Radboud Universiteit zichzelf niet meer katholiek zou mogen noemen. ‘Veel medewerkers van de Radboud Universiteit die ik ken, vinden dat de universiteit nog katholiek is. Je kunt een katholieke universiteit zijn zonder dat je het recht hebt om je katholiek te noemen.’