In het publieksprogramma rond de Vrede van Nijmegen Penning gisteravond in LUX namen onder andere documentairemaker Ruben Terlou en milieuwetenschapper Mark Huijbregts de mobiele telefoon onder de loep. Want de impact van onze telefoons op het milieu en de maatschappij is groot. Vooral buiten Europa.

Mocht je het nog niet weten: je telefoon is een vies ding. Het scherm natuurlijk, vol bacteriën, maar vooral: de grondstoffen in je telefoon, het productieproces, het verbruik van data.

Zo levert de productie van één iPhone 6 – qua duurzaam verbruik het dieptepunt in de reeks telefoons die Apple de afgelopen jaren op de markt bracht – alleen al tachtig kilo CO2-uitstoot op. In het dagelijks gebruik komt daar nog eens zo’n zelfde uitstoot bovenop, vertelde hoogleraar Milieukunde Mark Huijbregts. ‘De energie die nodig is om je netwerkverbinding in stand te houden, is een behoorlijke slok op een borrel.’

‘De wateren zitten vol algen, luchtvervuiling zorgt jaarlijks voor anderhalf miljoen doden’

De vraag ‘hoe schoon is je telefoon’ stond gisteravond centraal in LUX. Vandaag wordt de Vrede van Nijmegen Penning uitgereikt, het programma van gisteren was een spin-off van Radboud Reflects voor het grote publiek.

‘Al onze telefoons en chips komen uit China. Een land dat in vijftien jaar een metamorfose heeft ondergaan’, stelt Ruben Terlou. Hij is fotograaf, documentairemaker en arts, bekend van documentaireseries Langs de oevers van de Yangtze en Door het hart van China. Urbanisatie en industrialisering zetten razendsnel door, miljoenensteden worden uit de grond gestampt. Gunstig voor de economie, maar de gezondheidsrisico’s zijn tegelijkertijd groot. Terlou: ‘De wateren zitten vol algen, luchtvervuiling zorgt jaarlijks voor anderhalf miljoen doden. Op een slechte dag in een Chinese stad rookt een inwoner zestig sigaretten passief mee.’

Zeldzame aardmetalen

Dat komt mede door de productie van elektronica. Waar het je telefoon betreft zijn zogenaamde ‘zeldzame aardmetalen’, die vooral in China gewonnen worden, de grootste boosdoeners. Ze maken je telefoon snel en krachtig en je schermpje helder, maar de winning ervan brengt grote nadelen met zich mee. Zo komt met de isolatie van de metalen uit hardsteen óók radioactief afval vrij.

Maar er speelt nóg een ethisch dilemma mee in de productie van je telefoon, betoogt Dirk-Jan Koch, speciaal gezant natuurlijke hulpbronnen en bijzonder hoogleraar Buitenlandse handel aan de Radboud Universiteit. Wie precies in de duizenden mijnen werken en onder welke voorwaarden, is door westerse techgiganten moeilijk te controleren: mijnbouw is slechts één kleine schakel in het productieproces, die vaak ver van de elektronicabedrijven afstaat. Zeker arbeidsmigranten lopen het risico in Azië of Afrika in een soort moderne slavernij te raken. ‘Hun paspoorten worden afgepakt, ze moeten een paar maanden loon afstaan om überhaupt tewerkgesteld te worden. Er kan kinderarbeid voorkomen.’

Ruben Terlou: ‘Dat zijn de mensen die de prijs van onze telefoon betalen, maar we krijgen ze nooit te zien.’