Drie jaar geleden sportte ze nooit. Nu mag microbioloog Olivia Rasigraf (31) zich Europees Kampioen en recordhouder noemen in de onbekende sport kettlebell snatch. Over een Oekraïense immigrant ('Poetin is een psychopaat') die zich het snot voor ogen werkte om te slagen.

Vijf keer per week is Olivia Rasigraf in het Radboud Sportcentrum te vinden, zwaaiend met zware, gekleurde gietijzeren ballen. En elke week opnieuw moet ze nieuwsgierige sporters uitleggen wat ze precies aan het doen is. Kettlebell snatch, waarbij de sporter de kettlebell aan het handvat in één vloeiende beweging boven het hoofd zwaait, is dan ook niet de meest gebruikelijke sport. Tot drie jaar geleden had de Europees kampioen zelf ook nog geen idee wat ze precies aan moest met die gietijzeren bal. Tot dan was het voor haar altijd een gewicht geweest waarmee groenten en fruit werden afgewogen en heette het geen kettlebell, maar girya. Een herinnering aan haar jeugdjaren, die ze doorbracht op de Krim in Oekraïne.

‘Alles stond in het teken van overleven’

Rasigraf gaat vandaag de dag door het leven als microbioloog. Als postdoc onderzoekt ze de invloed van klimaatverandering op de kringloop van bepaalde gassen. En bestudeert ze microben die ijzer ademen, zoals mensen leven op zuurstof. Terwijl in het laboratorium de reactievaten onverminderd doorbubbelen, legt ze een aantal ingewikkelde processen uit. Met volle overgave. Dat was de afgelopen jaren wel eens anders. Het onderzoek slokte haar zozeer op dat haar enthousiasme begon te vervagen. ‘Ik was alléén maar bezig met promoveren en leefde ongezond. Ik rookte te veel. Toen ben ik begonnen met sporten.’

De Krim

Wanneer ze haar witte labjas weghangt en de deur in het Huygensgebouw achter zich sluit, is ze niet langer microbioloog, maar Europees kampioen. Of misschien wel een beetje van beiden, want ze is verschrikkelijk competitief. Altijd. Ze wil de beste zijn, eigenlijk in alles wat ze doet. Waar ze met kettlebell begon als vorm van afleiding – ze wilde niet verstrikt raken in het web van streven naar excellentie in de wetenschap – kan ze ook daarbij haar fanatisme maar moeilijk onderdrukken.

Die onuitputtelijke drive. Het heeft allemaal te maken met haar roots, denkt ze zelf. Rasigraf is een immigrant en moest heel wat hobbels nemen om te slagen. Ze moest en zou zich erdoorheen slaan. Ze pakte alle kansen en dat zal de wereld weten ook. Niet voor niets werkte ze zich iedere avond het snot voor de ogen. Ze leerde Duits om naar de universiteit in Duitsland te kunnen – haar droom.

Rasigraf had geen gemakkelijke jeugd op de Krim. Als jong meisje hielp ze haar moeder op de markt, terwijl haar vader hard moest werken in een melkfabriek. Het overgrote deel van het verdiende geld ging op aan voedsel en kleding. Dat terwijl haar ouders hoogopgeleid waren. In 1979 waren zij vanuit Tsjeljabinsk in de Oeral naar de Krim verhuisd. Als Russisch gezin met voorouders uit Duitsland werden ze niet bepaald met open armen ontvangen. Dat was niet anders voor Olivia, die in 1985 werd geboren. De val van de Sovjet-Unie in 1991 maakte de situatie niet beter. De economische en politieke chaos die ontstond, wierp de familie in armoede. ‘In die tijd stond alles in het teken van overleven’, herinnert Rasigraf zich.

Midden jaren negentig zag de familie kans te ontsnappen. In Duitsland werd een nieuwe wet ingevoerd die het mogelijk maakte om te emigreren, zolang je kon aantonen dat je de Duitse nationaliteit had. Hier kwamen de oude Sovjetpaspoorten van de Rasigraf-familie goed van pas. De Duitse nationaliteit stond daarin keurig aangegeven.

Rasigraf had één probleem: ze sprak geen Duits. En om toegelaten te worden, moest ze toch echt een taaltest afleggen. Haar ouders stuurden haar naar een middelbare school waar Duits als tweede taal werd onderwezen. Alles met het oog op de toekomst. ‘Er waren veel mensen met een Duitse nationaliteit. Ook zij wilden naar Duitsland. Veel van hen haalden het niet. Wij gelukkig wel.’ In 2002 emigreerde het gezin naar de deelstaat Thüringen, waar ze helemaal niemand kenden.

‘De eerste maand leefden we in een soort vluchtelingenkamp. We kregen wat zakgeld van het Rode Kruis. Dat was al meer dan we verdienden in Oekraïne’, zegt Rasigraf. Haar vader, van huis uit ingenieur, werkte als vuilnisman. In Duitsland kreeg het gezin kansen die het voorheen niet voor mogelijk had gehouden. ‘We kwamen in die tijd als niks naar Duitsland, maar kijk nu eens: mijn broer is ingenieur, mijn zus arts en ik ben wetenschapper.’

‘Ik geloof niet in dubbele nationaliteiten’

Vanzelf ging het niet. Ook al had ze Duits geleerd in Oekraïne, op de Duitse middelbare school was de taal toch een struikelblok. ‘De bètavakken gingen wel, maar soms … Ik moest opeens Immanuel Kant lezen, daar hebben zelfs Duitsers moeite mee!’ Avond aan avond zat ze met haar moeder aan tafel te blokken. Die beheerst de taal van huis uit en hielp haar dochter onvermoeibaar. Na de middelbare school werd Rasigraf toegelaten op de Friedrich Schiller Universiteit in Jena, waar ze biogeosciences ging studeren. Haar doel: een 1.0 (het Duitse equivalent van een 10) halen voor haar master én met een Erasmusbeurs naar Nijmegen, want daar zit een van de beste centra voor microbiologie ter wereld. 1.0: check. Nijmegen: check.

Record

In mei van dit jaar kwam ze uit op het Europees Kampioenschap Kettlebell. Tijdens het wereldkampioenschap in 2015 was ze niet in goeden doen door de afronding van haar proefschrift. Het EK van vorig jaar heeft ze zelf ‘verkloot’ door de verkeerde tactiek te gebruiken. ‘Ik begon met mijn zwakke hand (links, red.), waardoor ik niet in mijn ritme kon komen.’ Dit jaar moest het dus gebeuren. En het gebeurde. Winnaar met 225 snatches, het hoogste aantal ooit gemeten. Europees kampioen: check. Record: check.

Dat terwijl ze drie jaar geleden nog geen idee had wat kettlebell snatch was. Sterker nog, op twee jaar volleybal in Oekraïne na, had ze nooit gesport. Haar studie ging altijd voor. Toch heeft ze dat sporten niet van een vreemde. Haar moeder was in haar studietijd een fanatiek atleet, ondanks haar hartproblemen. ‘Soms kwam ze meer dood dan levend over de streep, maar stoppen, ho maar!’

Rasigraf zag in de fitnessruimte van het sportcentrum girya’s liggen. Ze volgde een cursus en vanaf toen ging het snel. Meer cursussen, buitenlandse wedstrijden (‘reizen is een grote hobby van me’) en een strak trainingsschema later, is ze Europees kampioen.

Duitser

Op kampioenschappen komt de Radboudonderzoeker uit voor het Duitse nationale kettlebellteam. Mede omdat Oekraïne geen dubbel paspoort erkent. Maar zelfs al was dit het geval, Rasigraf heeft een keuze voor Oekraïne nooit serieus overwogen. ‘Ik voel me op en top Duitser, geloof niet zo in dubbele nationaliteiten. Als je echt wil integreren, moet je kiezen. Dat geldt wat mij betreft ook voor de Turkse mensen in Nederland. Je ziet hoe ingewikkeld het is als je twee paspoorten hebt; ze blijven hangen aan Erdogan.’

‘Het politieke systeem in Rusland is corrupt en ziek’

Thuis, bij haar ouders in Duitsland, wordt desondanks ook nu nog Russisch gesproken. Dat komt door haar vader, wiens politieke voorkeur uitgaat naar Vladimir Poetin. Hij spreekt geen Duits en kijkt en leest alleen Russische media. Hierin staat hij alleen binnen de familie, vertelt Rasigraf. Ook haar moeder steunt hem niet. Rasigraf evenmin, ze vindt Poetin een psychopaat. ‘Het politieke systeem in Rusland is corrupt en ziek. Maar ik probeer de discussie thuis zo min mogelijk aan te gaan.’ Ondanks dat ze uitkomt voor Duitsland, is haar vader ontzettend trots. ‘Misschien ook wel omdat de sport van origine uit Rusland komt’, zegt ze vrolijk.

Europees kampioen

Zelf heeft Rasigraf weinig meer met Rusland. ‘Ik voel me naast Duitser toch vooral Europeaan. Het is een slechte zaak dat de Europese Unie verbrokkelt. Veel mensen beseffen niet wat ze nu hebben. Al die vrijheden. Door mijn achtergrond kijk ik daar denk ik anders tegenaan.’ De Russische annexatie van de Krim is voor haar pijnlijk om te zien. ‘Ik ken daar nog mensen. Sommigen van hen steunen Rusland, die zijn net als mijn vader geïndoctrineerd door de Russische politiek.’ Met een klimaatscepticus in het Witte Huis en een psychopaat als president van Rusland, vreest ze voor de toekomst.

Haar contract bij de Radboud Universiteit loopt volgend jaar af en of Rasigraf in het onderzoek blijft, weet ze nog niet. Op sportief vlak heeft ze wel een concreet doel voor ogen: wereldkampioen in de gewichtsklasse 24 kilogram, een klasse hoger dan die waar ze nu in actief is. ‘Daarna zien we wel verder. Er zijn ook veteranencompetities voor kettlebell. Wie weet kom ik daar wel in uit op mijn tachtigste!’ Drive: check.

[kader-xl]Wat is kettlebell snatch?

Bij kettlebell snatch moet de sporter een gietijzeren kogel met handvat voor het lichaam in een vloeiende beweging van onder naar boven het hoofd zwaaien, waarbij de arm in een verticale lijn met het lichaam moet staan. Tijdens wedstrijden moet de sporter in tien minuten zo veel mogelijk snatches maken. Een scheidsrechter beoordeelt de techniek en snelheid. Volgens Rasigraf gaat het vooral om techniek en uithoudingsvermogen, niet perse om kracht. Zelf is ze actief in de gewichtsklasse 68+, met een kettlebell van 16 kilogram.[/kader-xl]

 

Dit verhaal verscheen in de zomerse Vox-interviewspecial, die je hier online kunt lezen.