‘Een lagere BSA is een pyrrusoverwinning voor studenten’
OPINIE - Om de druk van de ketel te halen bij eerstejaarsstudenten, wil de minister een lager bindend studieadvies afdwingen. Hoewel studenten juichen, vreest Niels Spierings, universitair docent bij sociologie, juist voor een omgekeerd effect. Hoe de mentale druk onder studenten écht kan worden teruggedrongen.
Een overwinning voor studenten: minister Ingrid van Engelshoven (onderwijs) wil dat het bindend studieadvies – een doorn in het oog van menig studentvertegenwoordiger – vanaf 2020 nog maar maximaal veertig studiepunten bedraagt. Dat zei ze gister tijdens de opening van het academisch jaar in Tilburg. Ik ben bang dat het een pyrrusoverwinning gaat blijken voor de juichende studenten.
Stress is een grote zorg in het huidige onderwijs. Ik zie het ook in de dagelijkse praktijk. En of die stress, volgens mij of u, terecht is of niet, is irrelevant. De stress wordt ervaren en heeft negatieve gevolgen voor studenten, hun leerprestaties en hun welzijn.
Eisen
Een drempel instellen leidt tot stress, dat is niet te vermijden, denk ik. Een hogere drempel levert voor meer mensen stress op omdat die drempel moeilijker te nemen is. De minister kiest dus voor het wegnemen van stress door de eisen te verlagen.
Bij sociologie, waar ik les geef, zou dit betekenen dat je door mag naar het tweede jaar als je zes van de tien vakken succesvol hebt afgesloten. Consequentie: wil je daarna toch in drie jaar je bachelor halen, dan moet je na het eerste jaar 72 studiepunten per jaar halen in plaats van de 36 punten die je in het eerste jaar van de bachelor haalde.*
‘Hoe lager je de grens legt, hoe groter de kans wordt dat studenten eigenlijk niet goed op hun plek zitten’
In het geval van bijzondere omstandigheden maken we overigens vaak uitzonderingen op het BSA. Dat die na het eerste jaar volledig zijn opgelost, lijkt me onwaarschijnlijk. Dus dan wordt de bachelor minimaal een vierjarig traject. Wat mij betreft niks mis mee, mits goed gepland en financieel haalbaar.
Echter, hoe lager je de grens legt, hoe groter de kans wordt dat studenten die eigenlijk niet goed op hun plek zitten bij een bepaalde opleiding, toch doorgaan naar het tweede jaar. Zo kan het zijn dat zij moeite hebben met de motivatie omdat de thematiek minder aanspreekt dan verwacht. Of dat het abstractieniveau of de manier van denken niet aansluit bij de kracht van die student. Als het goed is wordt een opleiding in jaar twee en drie zelfs nog specifieker en veeleisender, dus flinke kans dat deze situatie verslechtert.
Rekening
Maar ja, als je als student al een jaar of meer in je studie (en potentieel diploma) hebt geïnvesteerd, dan stop je niet zomaar. En dat is heel begrijpelijk. Het kan echter zijn dat je dan alsnog blijft haken in het laatste jaar, of dat een opleiding denkt over het hart te moeten strijken en genadezessen gaat uitdelen (voor het onderwijs als geheel niet zo handig). Een lage BSA draagt bij aan dit soort processen. Dus juist de studenten die lijken te winnen bij deze lage eis van de minister zijn uiteindelijk het kind van de rekening.
Betekent dit dan dat we als universiteit achterover moeten leunen en studiestress moeten accepteren? Nee, zeker niet. Aan de ene kant is het eerste studiejaar belangrijk om te kijken of een studie bij de student past. Als stelregel zou ik zeggen dat hij of zij dan – tenzij er bijzondere omstandigheden zijn – toch wel 80 procent van de studiepunten moet kunnen halen (da’s 48 EC). Maar dat kan ook zonder paniekaanvallen, huilbuien en een continue focus op cijfers en deadlines.
Stress tijdens de studie is een feit en ook later in het leven zullen studenten stress ervaren. Ik zie liever dat we in ons onderwijs focussen om hoe om te gaan met stress en hoe studenten het deels zelf kunnen wegnemen. Bovendien kunnen wij als docenten ook bijdragen om stress te verminderen zonder de eisen aan te passen. Ik zet enkele ideeën op een rijtje:
- In Jaar 1 meer aandacht voor plannen en agendagebruik. Stress komt vaak voort uit geen overzicht hebben. Ik vroeg voorheen aan de start van Jaar 2 wie een agenda gebruikte (papier, digitaal, telefoon). Zo’n driekwart van de studenten deed dit niet.
- Meer aandacht voor leren leren. Hoe haal ik de hoofdlijn uit een boek? Hoe kan ik het beste tentamenvragen aanvliegen? Welke stappen moet ik zetten bij het maken van een opdracht? Dit klinkt misschien schools, maar dat is het allerminst. Dit zijn professionele vaardigheden die cruciaal zijn om later ook zelfstandig problemen eigen te maken en op te lossen. Als studenten vertrouwen krijgen in hun capaciteiten om kennis te verwerven (en niet enkel te reproduceren) dan zullen zij minder stress ervaren.
- Vrijheid en verantwoordelijkheid hand in hand laten gaan, waardoor er echt gevoel van eigen regievoering ontstaat. Bijvoorbeeld: geef studenten de ruimte om een bachelor over vier jaar uit te spreiden, maar dan is het ook aan de student om – ondersteund – uit te zoeken wat de consequenties daarvan zijn voor het gehele programma. Met andere woorden: maak bewuste keuzes, of accepteer de negatieve gevolgen van niet doordachte keuzes.
Stress en het BSA; na het nieuws over de plannen van de ministers, begon ik een discussie op Facebook. Ook deze bijdrage, waarin ik meer aandacht vraag voor omgaan met stress en niet voor het verlagen van eisen, zijn onderdeel van een discussie; geen vastgeroeste standpunten. Maar een BSA van maximaal 40EC leidt af van waar het echt om moet gaan. Dus een pyrrusoverwinning.
Hoe denken jullie dat we stress kunnen aanpakken zonder het onderwijsniveau te verlagen?
*Aangezien we werken met 6EC-vakken betekent een bovengrens van 40 EC voor het BSA dat die op 36 komt te liggen in onze opleiding. Nu ligt de grens op 42 studiepunten, wat neerkomt op zeven vakken.
Susanne van capelleveen schreef op 5 september 2018 om 10:06
Leren omgaan met stress is een noodzakelijk onderdeel van het proces van volwassenwording in deze maatschappij. Historisch en antropologisch onderzoek laten zien dat volwassenwording nu complexer is geworden en meer tijd kost. Dit vraagt nog meer om persoonlijke competenties en zelfinzicht t.a.v. leren en ontwikkelen dan voorheen. Persoonlijke veerkracht is daarbij een kwaliteit die meer gestimuleerd zou moeten worden in deze tijd van overvloed. Deze generatie kent weinig echte belemmeringen meer en heeft pedagogisch gezien juist behoefte aan uitdaging en grenzen. Verlagen van die grenzen zorgt niet voor verandering in studiehouding en het omgaan met stress in deze maatschappij.
L.J. Lekkerkerk (Hans) schreef op 6 september 2018 om 12:40
Wat ook kan helpen in het pakket anti-stress is:
– als je tien vakken moet halen door op tien momenten tijdens het tentamen te presteren is een forse griep voor de tentamenweek al funest; een beetje middelbareschools wat tussentoetsen inbouwen (tja, docentactiverend)?,
– herkansingen zitten soms vlak voor de tentamens van het volgende blok; gegarandeerd dat men dan niet alles haalt en de achterstand vergroot. Ik vind het zo erg dat dat op onze campus nog steeds voorkomt … ’t is toch gewoon dom gepland?
– wie uit leenangst teveel tijd aan werken besteedt ten koste van de studieresultaten, zou eens kunnen bedenken hoeveel gederfde inkomsten een jaar vertraging oplevert (bedrijfskundigen starten rond 33 k€, basisartsen en ICTers vermoedelijk hoger en wat leveren de bijbaantjes op en wat kost een jaar studeren aan huur, collegegeld enz.?),
– academisch niveau is ook in beperkte tijd een prestatie van niveau neerzetten; voor wie een studeerbaar programma niet in één jaar haalt het ‘blijven zitten’ invoeren? Na een jaar leren studeren (en leren op jezelf te wonen) nog één kans om te laten zien wat je kan.
– we nemen studenten gewoon in loondienst met succesvol studeren als vereiste prestatie voor voortzetting van het dienstverband; wat men soms voor de bijbaan overheeft of in het kader van studievereniging aan inzet toont, zouden we zo misschien op de studie kunnen richten.
– Karasek’s job-demand- job-control-inzichten eens toepassen op studeren als ‘job’; hoge eisen zijn OK, mits er evenredige regelvrijheid is … De vaak verplichte aanwezigheid, vaste deadlines en tentamens wijzen niet op voldoende job control. Dus hoge eisen en weinig control: dat is het recept voor stress (en zoals onderwijs, zorg en politie ook laten zien, tot veel burnout-verzuim).
Patrick schreef op 10 september 2018 om 11:53
Plannen, agendagebruik en leren leren zijn zaken die ze eigenlijk op de middelbare school hadden moeten leren. Het is treurig dat de universiteit zich blijkbaar moet bezighouden met deze basale vaardigheden.
In Australië betaal je geen collegegeld per jaar, maar per vak en als je een vak niet haalt, ben je dat geld dus kwijt. Australische studenten zijn daardoor een stuk gemotiveerder hun best te doen voor een vak. Omgerekend naar het Nederlandse collegeld zou een vak van 6 ec dan 200 euro kosten. Dat is goed betaalbaar vergeleken met de ruim 700 euro die het in Australië zou kosten, maar geeft de student toch een financiële prikkel het vak te halen. Het leidt -aansluitend bij een opmerking van L.J. Lekkerkerk- hopelijk ook tot de vraag of dat bijbaantje financieel gezien wel zo verstandig is.