OPINIE - Eelke de Jong, emeritus hoogleraar Internationale economie bij de Radboud Universiteit Nijmegen, keert zich tegen het plan voor aparte Nederlandstalige studievarianten.

Recent kondigden de universiteiten aan bij een aantal grote bacheloropleidingen ook een Nederlandse variant aan te bieden. Is dit wenselijk en kan het? Om deze vraag te beantwoorden is het goed na te gaan waarom veel opleidingen, met name in mijn vakgebied economie, volledig Engelstalig zijn.

Dit is een geleidelijk proces geweest, met de zogeheten Bolognaverklaring van 1999 als startpunt. Hierin verklaarden Europese ministers te streven naar het ondersteunen van de kennismaatschappij door de mobiliteit van studenten en docenten te vergroten. Hiertoe werden Europese diploma’s en de onderwijsprogramma’s vergelijkbaar gemaakt. Studenten en docenten kregen via beurzen de stimulans om in andere landen te studeren of doceren.

De universitaire studies werden opgeknipt in twee fasen: de bachelor en de masteropleiding. Om de studentenuitwisseling te bevorderen moesten de Nederlandse opleidingen Engelstalige vakken gaan aanbieden. In het begin waren dat een paar vakken, die zowel in het Nederlands als het Engels werden aangeboden. Na een paar jaar werd besloten deze vakken in het vervolg in het Engels aan te bieden; de literatuur was al Engelstalig. Daarna volgde het besluit de hele opleiding in het Engels aan te bieden.

Geen verbetering

Voor een Engelstalig curriculum werd ook gekozen omdat steeds meer scholieren van tweetalige middelbare scholen instroomden. Bovendien bleek dat wanneer twee varianten werden aangeboden, de studenten in de Engelstalige variant betere resultaten behaalden dan die uit de Nederlandstalige variant. Een ander argument is dat veel in Nederland gevestigde bedrijven Engels gebruiken als voertaal.

Door de verengelsing van het curriculum werd het beheersen van de Nederlandse taal minder belangrijk, zodat er steeds meer medewerkers uit het buitenland werden aangenomen. Hiermee probeerde men ook de inhoudelijk best gekwalificeerd personen aan te stellen en academische inteelt te voorkomen. In sommige vakgebieden bestaat nu de helft van de docenten uit buitenlanders.

Welk probleem gaat het invoeren van een Nederlandstalige bachelor naast een Engelstalige voor de economieopleidingen oplossen? Ik zie geen verbetering. Integendeel. Het Nederlandstalig personeel zal ingezet moeten worden voor de eerste jaren van de opleiding. Hierdoor kunnen deze docenten hun expertise in hogere jaren minder goed kwijt. De werkdruk wordt voor hen hoger. De aansluiting met het Engelse curriculum van de middelbare scholen en met het Engelstalige bedrijfsleven wordt slechter.

De vreemdeling

Dus er hoeft niets te gebeuren? Wellicht wel, maar dan moet geredeneerd worden uit nut en noodzaak van een universitaire opleiding economie. Het onderscheid tussen het hoger beroepsonderwijs en de universiteit is dan van belang. Zouden sommige universitaire studenten beter op het hbo tot hun recht komen? Zo ja, dan moeten de criteria voor de toegang tot de universiteit worden verhoogd. Of we moeten meer waardering geven aan het hbo en dan ook aan het mbo.

‘Openheid naar kennis, en kenniswerkers vanuit alle windstreken zijn essentieel voor het Nederlandse welzijn’

Vinden we dat er te veel buitenlandse studenten zijn? Dat aantal kan eenvoudig worden verminderd door het aanscherpen van criteria of het invoeren van een numerus fixus. Wat is de behoefte van toekomstige werkgevers van studenten: moet de inhoud daarom worden gewijzigd? Ik zie deze vraag in de discussie niet of nauwelijks terug.

Mijn conclusie is dat de voorgestelde maatregel een reactie lijkt te zijn op een onderbuikgevoel dat de vreemdeling de schuldige is en bijvoorbeeld voor een tekort aan studentenkamers zorgt. Die houding zal ons als land schaden. Openheid naar kennis, en kenniswerkers vanuit alle windstreken, zijn essentieel voor het Nederlandse welzijn. Gezien het hoge aantal buitenlandse docenten in sommige opleidingen zal het ook lastig zijn Nederlandstalige varianten daarvan te realiseren. Ik betwijfel ook of dit wel wenselijk is.

Dit opiniestuk van Eelke de Jong verscheen eerder deze week in dagblad Trouw.