Radicaal
In mijn blessuretijd als postdoc bezoek ik de werkconferentie van NWO om mee te brainstormen over hoe het onderzoekssubsidiesysteem verbeterd kan worden. Iedereen is het erover eens, NWO incluis, dat de huidige extreem lage toekenningspercentages weggegooide tijd, geld en motivatie zijn. Tijd voor de hoognodige bottom-up input vanuit het werkveld, dacht mijn voornaamgenoot en verse NWO-baas Gielen.
Ik voelde me in eerste instantie wat underdressed, in mijn fleecetrui tussen alle colbertjes. Had ik de casual kledingstijl onder veel wetenschappers dan toch verkeerd ingeschat? Marten Scheffer, hoogleraar Ecologie in Wageningen – ik heb ’m al eens eerder genoemd – maakte mijn ongemakkelijke gevoel een beetje goed met zijn slobbertrui, oversized kakikleurige rugzak en lange manen. Ging het gelukkig toch vooral over inhoud vandaag.
Scheffer was uitgenodigd om zijn ideeën te presenteren over hoe onderzoeksfinanciering anders kan. Mijn verwachtingen waren hooggespannen, want biologen zitten nooit verlegen om radicale, anarchistische, out of the box-ideeën, heb ik tijdens mijn studietijd al ervaren. Zo stonden er hennepplanten in de kantine van onze studievereniging, was er een serieuze briefwisseling met Rijkswaterstaat over het aanleggen van loopings op snelwegen, en brachten de biologen een eigen film uit over een bijna-pandemie als gevolg van uit de hand gelopen experimenten bij FNWI (‘Ziek’).
Scheffer stelde niet teleur. Zijn redenering: als je de aanvraagdruk wilt verlagen, moet je gewoon aanvragen in zijn geheel afschaffen. Het alternatief: verdeel al het onderzoeksgeld evenredig over alle onderzoekers, maar verbind daar de voorwaarde aan dat ze een vast percentage daarvan weer moeten doorgeven aan een andere onderzoeker naar keuze in Nederland. Een soort peer-to-peer subsidiëring als wetenschappelijk equivalent van succesvolle peer-to-peer systemen zoals Bitcoin, AirBnB, en Paypal. Exit aanvraagformulieren, commissies en reviewcommentaren!
Het klinkt wellicht wat vergezocht – en de haken en ogen zijn niet van de lucht – maar zelfs Science heeft deze zogenoemde ‘self-organized fund allocation’ (SOFA) opgepikt. Of NWO er een pilot aan kan wijden, bijvoorbeeld door er het budget van één ronde Zwaartekracht-subsidies aan op te offeren? À raison van honderd miljoen euro – je moet ergens beginnen, hè. Nu maar hopen dat er genoeg biologen bij NWO rondlopen om het aan te durven.
Lees alle columns van Stan van Pelt
Frits Vaandrager schreef op 18 april 2017 om 14:55
De ideeen van Scheffer, Bollen et al zijn uiterst boeiend, maar het lijkt mij onzinnig en buitengewoon dom om gelijk honderd miljoen Euro aan subsidie op te offeren voor een experiment, waarbij daadwerkelijk geld wordt verdeeld volgens het SOFA principe.
Waar ik wel voor zou zijn is om een consortium olv Scheffer een bedrag van zeg 2 miljoen Euro te geven om een goed doordacht prototype te ontwikkelen van een SOFA systeem, en experimenten uit te voeren waarbij een groot aantal Nederlandse onderzoekers meewerkt aan simulaties. Een soort droogzwemmen waarbij je kijkt hoe het geld verdeeld zou worden wanneer je gebruik zou maken van dit systeem. Op basis van de uitkomsten van deze simulatie-experimenten kan het systeem vervolgens verder verfijnd worden. Na een paar jaar besluiten we dan of we echt geld gaan verdelen op deze nieuwe manier (en NWO opheffen) of dat het idee toch niet werkt (of slechts voor bepaalde gebieden).
Er zijn nog veel problemen die opgelost moeten worden voordat een SOFA systeem beter werkt dan NWO: Hoe voorkom je dat de verdeling van onderzoeksgelden nog schever wordt dan hij al is? Hoe bepalend wordt een optreden in DWDD voor de financiering van je onderzoek? Stel je bent een jong supertalent dat werkt in een esoterische uithoek van de Wiskunde waar wereldwijd maar 10 andere mensen actief zijn. In Nederland snappen alleen 2 coauteurs wat je aan het doen bent. Met Veni heb je dankzij de peer reviews toch een goede kans, maar hoe werkt dit in SOFA als je coauteurs je niet mogen sponsoren?
Het zou van lef getuigen wanneer NWO een dergelijk SOFA experiment financiert.