Met de toekomstige sloop van de Thomas van Aquinostraat gaat een architectonisch monument van de jaren zeventig verloren. ‘De verandering in de samenleving zie je terug in de architectuur.’

Nu de ontmanteling van een groot deel van de Thomas van Aquinostraat dichterbij komt, blijkt het vaak beschimpte straatje óók geliefd. Zo startte twee weken geleden een actie tot behoud van de TvA. In een rondgang over de campus spraken veel mensen met weinig compassie over het gebouw, maar er waren ook mensen die de charme van het universiteitsstraatje wel konden waarderen.

Jeroen Goudeau, universitair docent architectuurgeschiedenis, heeft niet meer de illusie dat een actie of campagne de sloop kan tegenhouden. ‘Maar ik vind het wel erg jammer dat de gebouwen plat gaan.’ Vanuit Goudeaus vakgebied is de Thomas van Aquinostraat een bijzonder interessant object van studie, vertelt hij.

Horizontaal
Gebouwd in de jaren zeventig, reflecteert de Thomas van Aquinostraat namelijk een veranderd tijdsbeeld. ‘Vlak voor de bouw van de Thomas van Aquinostraat werd de Erasmustoren opgeleverd, dat een icoon werd voor het nieuwe bouwen. Alle opleidingen van een faculteit onder een dak, in een robuust gebouw.’

Hoe anders is de Thomas van Aquinostraat twee jaar later, waar de voorzieningen niet verticaal, maar horizontaal werden aaneengeschakeld. ‘Dat is het gevolg van een samenleving die in een kort tijdsbestek compleet op zijn kop ging.’ Hoe die samenleving veranderde? ‘Mensen werden veel meer anti-autoritair en mondiger. Dat zie je ook terug in de bebouwing.’

Net als het Erasmusgebouw werd de Thomas van Aquinostraat ontworpen door bureau Kraaijvanger. Aanvankelijk was er hoogbouw gepland. Daarvoor in de plaats kwam een stratenplan waarin, zo zegt Goudeau, de autoriteit van de wetenschap plaatsmaakt voor informaliteit. ‘Een besloten straat met pleintjes en dwarsverbindingen, waarin studenten en docenten gelijk zijn en elkaar bovendien ontmoeten in kantines en binnenplaatsjes. Waarin studenten en docenten verblijven in ruimtes waar zij zich veilig voelen.’ De ruimtelijke relatie tussen de Thomas van Aquinostraat en de Erasmustoren, die een ingrijpend omslagpunt in de architectuur markeert, is tamelijk uniek in Nederland.

Kunst
In de architectuur van de TvA is kunst sterk verweven. Kunsthistoricus Mette Gieskes wijst op de systematische plaatsing van kunst in de gebouwen, zoals op de binnenplaatsjes, die net als de architectuur uitnodigen tot ontmoeting. ‘Mensen kunnen er op zitten om even een sigaretje te roken. De kunst vormt zo één geheel met de gebouwen.’ Ook wijst Gieskes op de seriële kunstwerken in de gebouwen en het kleurenschema van kunstenaar Berend Hendriks in de straat en in de gebouwen, dat ter oriëntatie dient. ‘Zou een deel van de gebouwen verdwijnen, dan verlies je de coherentie.’

Dat het gebouw zoveel weerstand oproept, heeft voor een groot deel te maken met verrommeling, denken de kunsthistorici. Goudeau: ‘Het gebouw wordt niet meer gebruikt zoals het bedoeld is. Overal vuilnisbakken, bordjes, losse elementen, de deuren naar de binnenplaatsen zitten op slot.’ Daardoor schittert de Thomas van Aquinostraat niet in zijn volle glorie. ‘Maar het gebouw is niet versleten. Dit had eigenlijk een monument moeten zijn.’